چکیده:
صکوک به عنوان یکی از ابزارها و ابتکارات تجهیز منابع پولی در شبکه بانکی کشور پس از انقلاب اسلامی به شمار میرود که در طراحی آن اهدافی مدنظر قانونگذار و سیاستگذار بازار پول بوده است؛ ولی آنچه مطلوب نهاد ناظر در رابطه با کارکرد این ابزار بوده، به صورت کامل تحقق نیافته است.در این پژوهش در صدد بررسی چندجانبه چالشهای مطرحشده در خصوص نقش بازار صکوک رقابتی در تجهیز منابع نظام بانکی هستیم. در این مقاله پس از مطالعه پژوهشهای پیشین و مرور منابع گوناگون، با خبرگان حوزه تأمین مالی مصاحبههای هدفمند انجام و با استفاده از روش تحلیل مضمون، چالشهای صکوک استخراج شد. این چالشها در شش دسته چالشهای عملیاتی، قانونی، فرهنگی، رقابتی و اقتصادی در سطوح خرد و کلان دستهبندی شدند. بهمنظور اعتبارسنجی یافتهها، چالشهای استخراجشده در معرض نظر خبرگان قرار گرفتند. یافتههای حاصل نشان داد، لزوم وجود رکن ضامن در فرایند انتشار صکوک، طولانیبودن فرایند انتشار اوراق و زمان دستیابی به منابع، اختلاف دو نهاد ناظر انتشار صکوک بانکی و بالابودن هزینه انتشار اوراق از مهمترین چالشهای استفاده از این ابزار برای تجهیز منابع شبکه بانکی میباشند. در پایان با تشکیل گروه کانونی راهکارهای اصلاح و تقویت بازار صکوک رقابتی به عنوان ابزاری به منظور تجهیز منابع نظام بانکی ارائه گردید. در بازار صکوک رقابتی مؤلفههایی مانند اصلاح نقش رکن ضامن، رتبهبندی اعتباری اوراق و افزایش تعداد و تنوع صکوک منتشره وجود دارند که میتوانند کارکرد این ابزار را بهبود بخشند.
Sukuk is considered as one of the tools and initiatives to mobilize monetary resources in the country's banking network after the Islamic Revolution. Specific goals in the design of sukuk have been considered by the legislator and money market policymaker, but what the regulator wanted in relation to the operation of this instrument has not been fully achieved. In this study, we seek to multilateral study of the challenges regarding the role of the competitive Sukuk market in mobilize the resources of the banking system. In this article, after studying previous researches and reviewing various sources, targeted interviews were conducted with experts in the field of financing and the challenges of sukuk were extracted using the content analysis method. These challenges were categorized into six categories of operational, legal, cultural, competitive and economic challenges at the micro and macro levels. In order to validate the findings, the extracted challenges were presented to the experts. The findings showed; The need for a guarantor in the process of Sukuk issuing, the length of the process of issuing bonds and the time of access to resources, the disagreement between the two institutions supervising the issuance of bank Sukuk and the high cost of issuing bonds are the most important challenges in using this tool to mobilize banking network resources. Finally, with forming a focal group of market improvement and strengthening strategies, the competitive Sukuk market were presented as a tool to mobilize the resources of the banking system. In a competitive sukuk market, there are components such as modifying the role of the guarantor, credit rating of securities and increasing the number and variety of issued sukuk that can improve the performance of this tool.
خلاصه ماشینی:
لزوم وجود رکن ضامن در فرايند انتشار صکوک، طولانيبودن فرايند انتشار اوراق و زمان دستيابي به منابع ، اختلاف دو نهاد ناظر انتشار صکوک بانکي و بالابودن هزينه انتشار اوراق از مهم ترين چالش هاي استفاده از اين ابزار براي تجهيز منابع شبکه بانکي ميباشند.
اين پژوهش با استفاده از روش تحليل مضمون تلاش دارد به آسيب شناسي روش تجهيز منابع بانک ها در بازار صکوک رقابتي بپردازد و توجه سياست گذار را به چالش هاي تأمين مالي اسلامي جلب کند و در پايان راهکارهايي براي حل برخي مشکلات ارائه دهد.
وجودنداشتن رتبه بندي اعتباري منجر شده است که ريسک اعتباري همه شرکت ها يکسان فرض شود و به منظور جلوگيري از امکان نکول اصل و سود اوراق وجود ضامن معتبر بانکي ضروري فرض شده است که همين امر فرايند انتشار اوراق را سخت ، طولاني و پرهزينه کرده و زمان دستيابي به منابع را افزايش داده است ؛ همچنين عدم رتبه بندي اوراق و ناشران سبب شده است که نرخ بازده اوراق ناشران مختلف يکسان بوده و گستره ريسک پذيري سرمايه گذاران مختلف در نظر گرفته نشود؛ درنتيجه سرمايه گذاران ريسک پذير از اين بازار به دليل ريسک و بازدهي پايين خارج شده اند.
اين نهادها با رتبه بندي اوراق علاوه بر کاهش زمان فرايند انتشار و هزينه هاي تأمين مالي ـ به دليل حذف نقش برخي ارکان مانند ضامن ـ سبب تنوع ١٨٣ در کيفيت اعتباري و نرخ هاي بازدهي صکوک منتشره خواهند شد که خود ضامن ايجاد بازار رقابت انحصاري است .