چکیده:
روان کاوی و ادبیات رابطهای دوسویه دارند؛ ادبیات سبب تلطف روح و روان میشود
و روانکاوی به کالبدشکافی آن میپردازد و آنچه را امروز روانکاوان مطرحمی کنند. در
ادبیات گذشته حضور داشتهاست، اکنون نیز با هویّت یافتن دانش، روانکاوی به صورت
علمی مطرحمیشود. با بررسی سبک اثر یک هنری از دید گاه روانشناختی میتوان به نکاتی
چون ویژگیهای شخصیتی هنرمند و بازتاب آنها در خلق اثر پی برد. از نظر بونگ
ناخودآ گاه به دو گونة ناخوآ گاه فردی و جمعی تقسیممی شود. او ناخوآگاه فردی را
حدفاصل بین خودآگاه و ناخودآ گاه جمعی میداند. گونة دیگر ناخود آگاه عبارت است از:
ناخودآگاه جمعی که ژرفتر و دستنایافتنیتر از ناخودآگاه فردی است و از راه نشاندادن
اعمال تاریخ بیهقی از جمله آثار گرانسنگ نثر فارسی است که با توجه به موضوع آن در دو
حوزة ادبیات و تاریخ مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
تاريخ بيهقي، صحنۀ نمايش شخصيت هاي متعدد، متفاوت و گاه ضد و نقيضـي اسـت کـه هر خوانندة حوادث ميتواند تصويري از شخصيت خـود را در آن جسـت وجـو کنـد؛ شـايد تاريخ چيزي جز تکرار اين تيپ هاي شخصيتي آفريننده حوادث مشابه در پهنۀ روزگار نباشد؛ از اين رو براي يافتن مصداق هاي عيني مباحث اصولي در روان شناسي شخصيت ، کتاب تاريخ بيهقي بسيار شايسته و مناسب است .
٢- گروه دوم ، شخصيت هاي منفي داستان بيهقـيانـد کـه هـم در جـايجـاي داسـتان بـر ويژگيهاي شخصيتي بد آن ها به طور مستقيم تأکيد ميشود و هم ويژگيهاي منفي آن هـا در تضاد و تعارض با شخصيت هاي مثبت نيز به طور غيرمستقيم بـه مخاطـب نشـان داده مـيشـود؛ مثلاً در مورد شخصيت منفي بوسهل ، بيهقي گاهي به صراحت ويژگيهاي منفي او را گوشزد ميکند (بيهقي، ١٣٦٨: ٢٢٦).
بـا يکديگر روبه رو ميشوند، ميجنگند، درگير ميشـوند، بگومگـو دارنـد و سـعيمـيکننـد بـه کساني که مثل آن ها فکر نميکنند، اعمال نظر و عمل کنند» (سـينگر، ١٣٨٣: ١٩٥)؛ بنـابراين به نظر ميرسد شخصيت پردازي در تاريخ بيهقي بر مبناي اصول درام ، يعني بر اساس اعمال و رفتار شخصيت ها و کشمکش و تعارض هاي آنان صورت گرفته اسـت ؛ بـه گونـه اي کـه بايـد گفت در اين متن هر فرد با توجه به عملي که انجام ميدهد و اين عمل را در تضاد با توافق بـا چه نوع شخصيتي انجام مي دهد، شخصـيتي مثبـت يـا منفـي از خـود بـه نمـايش مـيگـذارد و کشمکش ، اصلي است که در اين اثر، مانند نمايش ، شخصيت افراد را نشان ميدهد و باعث به وجود آمدن شخصيت هاي نمايشي ميشود.