چکیده:
با به قدر ت رسیدن صفویه؛ایران پس از قرنها از یوغ حکومت بیگانگان بدر آمد. با اعلام رسمی مذهب شعیه به عنوان دین رسمی کشور جغرافیای جهان اسلام به هم خورد و دردل سرزمینهای اسلامی کشوری با نژاد ایرانی و مذهب تشیع قد علم کرد . شاه اسماعیل به عنوان پایه گذار این حکومت جهت نشر و انتشار شیعه در کشور وطرح و تبین قوانین و مقررات تازهای که منطبق بر فقاهت شعیه امامیه باشد . از علما و متفکران شیعی دعوت به عمل آورد . ایران پایگاه امن و محل گسترش شیعه در جهان گردید. دولت صفوی سنگ بنا؛ سیاست و مذهب را بنیان نهاد. مناصب حکومتی و سیاسی خاص علماء وسادات در دربار؛ رابطه تنگاتنگی رابین حکومت وو طبقه روحانیت موجب گردید. علماء که اکثرا از سادات و. دارای منزلت اجتماعی بودند ؛دارای مناصبی چون صدر؛ شیخ الاسلام؛ ملا باشی قاضی ؛ کلانتر؛ ونقیب گردیدند بعضی از این مناصب خاص سادات بود . تدوین قوانین ومقرارت جامعه طبقاتی صفویه ؛ برای شهروندان (در آن زمان همه کسانی که در ایران زندگی میکردند رعیت شاه محسوب میشدند.) با فتوا نوشته میشد. علماء تدوین گران حقوق مردم و ناظر بر اجراء احکام صادر ه بودند که از تولد تا پایان مرگ را در بر گرفت بدین ترتیب علما با حقوق شهروندی مردم ارتباطی مستقیم داشتند و در برابر قدرت مطلقه میتوانستند مدافعان حقوق رعیت باشند. اعلام سیادت صفویه و علائق مذهبی آنان ؛ و ازسویی علاقه وتائید حکومت از سوی بسیاری از علماء ودادن مشروعیت مذهبی به صفویان؛ طبقه رو حانیت و حکومت را آنقدر به هم نزدیک کرد که گویی نیمی از درخت حکومت مقتدر صفویه میباشند . علما ء از ارکان مهم فرهنگی واقتصادی دولت بودند. به طوری که در بعضی از ادوار قدرت نفوذ علماء بر شاه از همه لشکریان و درباریان دیگر بیشتر میگردید. تعداد علماء ایکه در این عصر به مناصب حکومتی وارد نشدند انگشت شمار میباشد. این پژوهش برآن است با بیان مناصب حکومتی واداری که خاص علماءو سادات بوده است . ارتباط این طبقه را با حقوق شهروندی به تصویر بکشد.
خلاصه ماشینی:
در کشور ایران دین رسمی کشورزرتشتی؛ و جامعه دارای طبقات اجتماعی بودکه حاکمان بسیار به آن پایبند بودند به همین دلیل قوانین حقوق شهروندی با نگرش طبقاتی وجود داشت .
ایران صفویه نیاز به قوانین شهروندی جدیدی داشت که منطبق بر مذهب شعیه باشد و تدوین گران این قوانین فقییان شعیه بودند که در بسیاری از مواقع نیاز به اجرا قوانین نیز به عهده خود فقیه بود سادات به عنوان فرزندان و نوادگان پیامبر در کسب علوم مذهب همیشه پیش قدم بودند وبسیاری از علما خود از سادات بودند.
علماء وسادات در جامعه صفوی دارای ارج و منزلت بوده و فتوا آنان درامور شخصی وزندگی مردم نقش بسیار داشت وجود موقوفات پر درآمد در این دوره روحانیت را درمیان دربار و مردم قرار میداد .
در دوره شاه طهماسب این حضور گسترده تر و چشم گیرتر میباشدنحوه حکومت در آن زمالن سلطنتی بوده و سخن شاه قانون کلی مملکت محسوب میشد اما خواست خود شاه؛ همراه با احترام به سیادت و فقاهت از سوی شاهان صفوی موجب گردید تا فتوا علما به صور ت اجماع و یا سخن صدر به عنوان بزرگترین عالم؛ برای مردم یا همان رعیت و جامعه قانون گردد.
در عهد شاه عباس دوم منصب صدر در شغل وزیر اعظم ادغام گردید وقوفات با توجه به در آمد فروان آن از مهمترین نهادهای دوره صفویه میباشد که صدور قوانین و نظارت بر اجرای آن بر عهده صدر بوده است.
در مجموع باید گفتدر حکومت مطلقه پادشاهی صفوی نظر و رای علماء اساسیترین نقش را در حقوق شهروندی مردم ایران در عصر صفویه ایفا ء میکرد.