چکیده:
یاکوبسن، ابزارهای تاثیرگذاری زبان را در شش حوزهی عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی، همدلی و ادبی معرفی میکند که هنرمند باید با هدایت پیام خود از طریق این شش مجرا، مخاطب خویش را تحت تاثیر قرار دهد. حافظ در ترغیب، با مخاطب خاص یا عام سخن میگوید، لذا در تحلیل خطابها، شناخت مخاطب مورد نظر شاعر و بررسی میزان تاثیر ترغیبات بر مخاطب اهمیّت بسیاری دارد. شناخت مخاطبان حافظ، دریچهای به سوی درکی صحیح از فضای سیاسی- اجتماعی حاکم بر زمانهی حافظ و گفتمان رایج در آن میگشاید. حافظ پیامهای ترغیبی را، در زمینههای مختلف دینی، عرفانی، اخلاقی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی با مخاطبانی متنوع و به قصد ایجاد تاثیر، تغییر و اصلاح، مطرحمیکند. مخاطبانی که متناسب با مضمون پیام، شخصیتها و نهادهای سیاسی و اجتماعی را نیز در خویش جای دادهاند. در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شدهاست و کل غزلیّات حافظ مورد بررسی قرار گرفتهاند و ابیات مرتبط با بحث استخراج و تحلیل شدهاند. مخاطبشناسی یکی از عناصر بنیادی نظام شاعرانهی حافظ محسوب میشود. گزارههای شعر حافظ با توجه به شخصیت مخاطب شکل میگیرد. کارکرد غالب جملههای امر، نهی، ندا و برخی از جملههای خبری، ترغیب مخاطب به اهداف مورد نظر حافظ است.
Jacobson, introduces the instruments of influencing language in six areas of emotional, civic, referential, metaphorical, sympathetic, and literary influence audience by these channels. The statements of Hafez poetry are based on his goals and according to the personality of the audience. More function of the imperative, negatives, interjection and some of the predicative Encouraging the audience to pursue the goals of Hafez. lyrics of Hafez, as an exemplary example, the breadth of the poet's persuasive messages in various fields of religious, mystical, moral, cultural, political and social with a diverse audience is revealed. the poet intends to create change and correct in his audience. Audience that fits the theme of the message, they also have personalities and political and social institutions. The research method in this study has been used descriptive analytical. All Hafiz s Ghazaliat has been studied and issues of the discussion have been analyzed recognizing Hafez's audience can be understood the lyrics of this poetic poet. the more accurate knowledge of this audience, due to the more precise knowledge of this audience, there is a wide opening to a proper understanding of the socio-political environment governing Hafez's time and the current discourse.
خلاصه ماشینی:
در مورد غزل سرایان کهن پارسی میتوان گفت که ایجاد ارتباط عمیـق عـاطفی و اخلاقی با مخاطب و ترغیب او به سوی اهداف مورد نظر، همواره از مهـم تـرین دغدغـه - های ایشان بوده و از این دیدگاه ، حافظ شیرازی را میتوان یکی از مردمیتـرین و محبـوب - ترین شاعران زبان فارسی به شمار آورد که مخاطبان بیشماری را در طول سده های متمـادی مفتون خود کرده و طبیعتاً اشعارش قابلیت بررسی از دیـدگاه نقـش ترغیبـی را دارنـد.
با این وجـود، کتـاب یا مقاله ی مستقلی که در آن نقش ترغیبی در مخاطب شناسی ایـن شـاعر مـورد تحقیـق قـرار گرفته باشد به چشم نمیآید و این موضوع را میبایست در لابلای سـطور کتـب و مقـالات دیگری که در رابطه با حافظ نگاشته شده است ، جستجو نمود؛ منا علیمددی در مقاله ی «از مخاطب خاص تا عام » (نگـاهی جامعـه شناسـانه بـه تحـول طیف مخاطبان ادبیات تعلیمی فارسی با تکیه بر مرصادالعباد و کتاب احمد)، کوشیده است تـا در این پژوهش با بررسی برخی از مهم ترین آثار تعلیمی سـنتی فارسـی و مقایسـه آن هـا بـا کتاب احمد به عنوان یکی از نخستین متون تعلیمی دوره ی مشروطه ، نشان دهد کـه چگونـه با تغییر نظام اجتماعی ایران از یک جامعه طبقاتی بـه یـک جامعـه ی برابرخـواه ، تغییـری در مخاطبان آثار تعلیمی نیز به وجود آمـده و مخاطبـان خاص (طبقـات خاصـی از جامعـه ) بـه مخاطبان عام بدل گشته اند.