چکیده:
درگیریهای بین آذربایجان و ارمنستان در سپتامبر ۲۰۲۰، پس از ۴۴ روز تداوم بحران و منازعه، با میانجیگری روسیه، به توافقنامه آتشبس ختم شد. این مقاله به تأثیر توافق یادشده بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است؛ با این پرسش اصلی که «توافقنامه آتشبس 2020 حاوی چه آثار و پیامدهایی برای امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی است و ایران برای مواجهه با آن چه راهبردهایی را پیش رو دارد؟» بر اساس یافتههای مقاله، برهم خوردن موازنه قدرت در قفقاز جنوبی و توافقنامه آتشبس ناشی از آن در ابعاد مختلف به شکل ایجابی و سلبی بر منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار بوده است که مهمترین آنها عبارتاند از: نقشآفرینی بیشتر روسیه در مرزهای شمال غربی ایران، احتمال دور شدن جغرافیای درگیری از مرزهای ایران، کمکهای تسلیحاتی کلان و مؤثر رژیم صهیونیستی در آزاد شدن مناطق اشغالی آذربایجان و در نتیجه نقشآفرینی بیشتر این رژیم در مرزهای شمال غربی ایران، دستیابی ایران به اراضی هممرز و ارتباط مجدد مرز نسبتاً طولانی با آذربایجان و نظایر اینها. مهمترین راهبردهای پیش روی جمهوری اسلامی در مواجهه با بحران مذکور نیز شامل اتخاذ مواضع بیطرفانه و در عین حال ایفای نقش میانجیگری فعال برای حفظ و القای جایگاه راهبردی جمهوری اسلامی به طرفهای درگیر و بازیگران منطقه، حضور فعال در مناطق جدید حاصل از توافق آتشبس، افزایش مسیرهای مواصلاتی و ترانزیتی با جمهوری آذربایجان، بهویژه در مناطق تازه آزادشده، تقویت، تجهیز و توسعه سریع کمی- کیفی ساختار مرزبانی و استفاده از تجربههای جنگ قرهباغ در زمینه بهرهگیری از سلاحهای مدرن و هوشمند بوده است.
The Nagorno-Karabakh ceasefire agreement, signed on November 10, 2020, after 44 days of conflict between the two countries, has had far-reaching implications for Iran's security and interests. With regard to this issue, the present article has been written specifically with the aim of explaining the effects and consequences of the Qarabagh 2020 ceasefire agreement for Iran's security and interests. In this regard, the main question of the article is what are the effects and consequences of the Nagorno-Karabakh 2020 ceasefire agreement for the security and national interests of the Islamic Republic of Iran? The findings of the article show that the recent ceasefire agreement in various dimensions has a positive and negative impact on the interests and national security of the Islamic Republic of Iran, the most important of which include; Russia's role in the northwestern borders of Iran, the possibility of geographical distance from the borders of Iran, the Zionist regime's large-scale weapons assistance in liberating the occupied territories of Azerbaijan and, as a result, the regime's greater role in Iran's northwestern borders, Iran's access to border lands The reconnection of the relatively long border with Azerbaijan has been the expansion of capacity to expand Iran's railway network to the Caucasus and Russia, and the presence of Iranian private companies in the reconstruction of the critical regions of the Caucasus.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اهمیت و ضرورت بررسی این موضوع این پرسش مهم مطرح میشود كه آثار و پیامدهای توافقنامه آتشبس 2020 قرهباغ بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران چیست و چه راهبردهایی را میتوان برای آن در نظر گرفت؟ برای پاسخگویی به این پرسش موضوعاتی همچون نقش عنصر ژئوپلیتیك در ایجاد منازعه سرزمینی قفقاز، ابعاد و زوایای تاریخی بحران، بازخوانی نیات و سیاستهای بازیگران منطقهای و فرامنطقهای در بحران مذكور و تحلیل ابعاد توافقنامه آتشبس ناشی از آن ضروری است كه این پژوهش به آنها خواهد پرداخت.
با توجه به موارد پیشگفته، اهداف سیاست خارجی تركیه در بحران قرهباغ كه میتواند بر منافع و امنیت ملی ایران اثرگذار باشد، به شرح زیر است: ( تأمین امنیت خط لوله باکو- تفلیس- جیحان؛ ( مطرح کردن خود بهعنوان حامی اصلی كشورهای مسلمان به جای ایران و عربستان؛ ( توسعه حضور در فضای آسیای میانه (در عرصههای مختلف) و در قالب سیاست پانترکیسم؛ ( ایفای نقش پررنگتر در معادلات قفقاز با توسعه همكاری با جمهوری آذربایجان؛ ( تشدید سیاستهای تهاجمی نسبت به مناطق پیرامونی در قالب نوعثمانیگرایی؛ ( توسعه ادعاهای واهی در قبال مناطق آذری نشین ایران و فشار بیشتر بر ارمنستان؛ ( ایجاد و تثبیت محور مواصلاتی آذربایجان- ارمنستان- نخجوان- تركیه (طبق توافقنامه آتشبس)؛ ( امكان اتصال ترانزیتی به دریای خزر و منطقه آسیای مركزی از طریق محور بالا؛ ( كاهش وابستگی به انرژی ایران و بهتبع آن كاهش ملاحظات راهبردی نسبت به جمهوری اسلامی؛ ( استفاده احتمالی و در صورت لزوم توسعه نیروهای تروریستی- تكفیری گسیلشده به قرهباغ در جوار مرزهای شمالی ایران و در راستای منافع آتی خود در این منطقه علیه امنیت ملی ایران؛ ( ایجاد زمینه احتمالی برای فرصت مداخله مجدد در منطقه قفقاز جنوبی با توجه به سكوت توافقنامه در قبال وضعیت حقوقی منطقه قرهباغ كوهستانی.