چکیده:
ترس به دو قسم ارزشی و ضدارزشی تقسیم میشود. ترس ارزشی نقش اساسی در تربیت انسان دارد. با شناخت و توجه بیشتر به ترس ارزشی، زمینه هدایت انسان هموارتر میگردد. در این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، ترس ارزشی و چهار همنشین آن در قرآن «مقام رب، رحمن، دعا و عذاب»، مورد بررسی قرار گرفته است. ترس از «مقام رب» انسان را از هوا و هوس بازمیدارد؛ زیرا با شناخت عظمت الهی، انسان در برابر او خاضع میگردد. آمدن ترس در کنار «رحمان» یعنی مومنان درحالیکه از خدا هراس دارند، به رحمت او امیدوارند. «خوف» در عبادت، یعنی انسان از قصور در انجام عباداتش ترس داشته باشد که مبادا این قصور مانع اجابت شود. بیشترین ترس غالب بر دل نیکان، ترس از عذاب است. ترس ارزشی دارای آثاری است؛ مانند: ورود به بهشت، تعجیل در خیرات، هدایت و رحمت، پذیرش انذار، بودن از محسنان، کمک به نیازمندان، پذیرایی و احترام در باغهای بهشت.
Fear is divided into two types of valued-fear and anti-valued-fear. Valued-fear plays an essential role in human education since the greater the knowledge of valued-fear, the smoother the ground for human guidance. Using a descriptive-analytical method this paper studies the valued-fear and its four companions in the Qur'an are "the station of the Lord, the Merciful, the prayer and the torment." Fearing the "station of Lord" enables man to control his carnal desires; because knowing the divine Majesty raises the spirit of submission to Allah in man. Mentioning the word fear next to "the Merciful" indicates that believers, while fearing God Almighty, also hope for His mercy. "Fear" in worship means that one should be afraid of any negligence in his worship so that this negligence does not prevent his or her prayer. The greatest fear that prevails in the hearts of the righteous is the fear of torment. Valued-fear has some effects, such as entering heaven, hastening in charity, guidance and mercy, accepting warnings, being among the benefactors, helping the needy and enjoying the gardens of paradise
خلاصه ماشینی:
مقام رب ترس گاهی در کنار «مقام رب» آمده که از نوع ارزشی به حساب میآید: «وَ اَمَا مَن خافَ مَقامَ رَبِهِ وَ نَهَی النَفسَ عَنِ الهَوی فَاِنَ الجَنَةَ هِیَ المَآوی» (نازعات: 40ـ41)؛ و اما هرکس که از عظمت پروردگارش ترسیده و نفس خود را از هوای و هوس باز داشته پس همانا بهشت جایگاه اوست.
ترس از مقام رب موجب غلبه بر شهوات است، در نتیجه انسان را به بهشت میرساند؛ اما برای ترس از مقام رب، شناخت رب لازم است: «إِنَّما یخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ» (فاطر: 28)؛ از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او میترسند.
برخی از مفسران عبارت «یخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیبِ» را به معنای ترس از خداوند در برابر هواهای نفسانی در خلوت دانستهاند، که در خلوت قصد معصیت و انجام دادن گناهی را داشته باشد و بر آن قادر باشد، ولی با نفس خودش مخالفت کرده، از خدا بترسد و از عمل به آن گناه دست نگه دارد او خود را به آن معصیت آلوده نکند (شاهعبدالظیمی، 1363، ج14، ص42).
خوف ارزشی باعث میشود که انسان در برابر تمام مشکلات، استقامت و ایستادگی داشته باشد و مرتکب گناه و نافرمانی نشود؛ در نتیجه سعادتمند شده و پاداشش ورود به بهشت جاودان الهی است: «وَ الَذینَ یَصِلُونَ ما اَمرَاللهُ بِهِ اَن یُوصَلَ و یَخشَونَ رَبَهُم و َیخافونَ سوء الحسابِ...
به هر حال در اینکه متعلق خشیت و تقوا کدام باشد، تفاوتی در این ایجاد نمیشود که ترس ارزشی موجب سعادت انسان است.
در واقع بازگشت همه ترسهای ارزشی را میتوان به ترس از مقام خداوند دانست؛ زیرا خدایی که عالم و قادر مطلق است، اگر بخواهد با عدالت با انسان رفتار کند، انسان مستحق عذاب است.