چکیده:
این مقاله شرحی است بر کلام امیرمومنان علی در اوصاف شیعیان واقعی. از نظر آن حضرت، ایمان صرفا تصدیق قلبی و حصول علم نیست، بلکه عامل اختیاری و ارادی و نوعی تصدیق و اعتقاد قلبی است که مستلزم عمل است. در تحقق عمل اختیاری، شناخت و انگیزش نقش دارند. حفظ ایمان نیازمند صبر است و صبر نیز سه قسم است: صبر بر معصیت، صبر بر طاعت و صبر بر مصیبت. در واقع صبر یکی از پایههای ایمان است. اولین عاملی که برای تحقق صبر لازم است، شوق به پاداشها، لذتها و کمالات اخروی است. اگر مومن به لذتها و کمالات اخروی توجه کند و ایمان داشته باشد، از لذتها و تمایلات دنیوی چشمپوشی میکند. در مصیبتها، نه ترس موثر است و نه امید؛ چاره کار این است که مومن از دلبستگیها به دنیا گسسته شود. اگر نعمتهای دنیا را امانت الهی بدانیم، از دست دادن آنها مصیبتآور نخواهد بود. یاد مرگ هم در صبر بر مشکلات بسیار حیاتی است، دوراندیشی و نداشتن دلبستگی به دنیا، مرگ را گوارا میسازد.
This study explains a commentary on the words of the Commanders of the Faithful against the real Shiites. Faith is not just heartfelt approval and attainment of knowledge according to him, rather, it is a voluntary factor and a kind of heartfelt approval and belief that requires action. It has a role in the realization of voluntary action, cognition, and motivation. Maintaining faith requires patience, and patience is of three kinds: Patience for sin, patience for obedience, and patience for calamity. In fact, patience is one of the foundations of faith. The first factor that is necessary for the realization of patience is the desire for the rewards, pleasures, and perfections of the Hereafter. If the believer pays attention to the pleasures and perfections of the Hereafter and has faith, he will ignore the worldly pleasures and desires. In calamities, neither fear nor hope is effective; The solution is for the believer to break free from attachments to the world. If we consider the blessings of the world as a Devine loan, their loss will not be tragic. Remembering death is also vital to enduring hardships. Farsightedness and lack of attachment to the world make death enjoyable.
خلاصه ماشینی:
صبر، ايمان، ياد مرگ، زهد، اركان ايمان اميرمؤمنان علي علیهالسلام ميفرمايد: «وَالصَّبْرُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ: عَلَى الشَّوْقِ وَالشَّفَقِ وَالزُّهْدِ وَالتَّرَقُّبِ، فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ، وَمَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ اجْتَنَبَ الْمُحَرَّمَاتِ، وَمَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا اسْتَهَانَ بِالْمُصِيبَاتِ، وَمَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ [فِي] إِلَى الْخَيْرَاتِ»؛ و از ميان آنها صبر چهار گونه است: علاقهمندي و ترس و پارسايي و انتظار داشتن.
اگر مسئلة ایمان و ارزشها در زندگي نباشد، انسان خود را آزاد و رها میبیند و کارهایش را براساس خواستههای نفسانیاش انجام میدهد: هنگامی که یکی از غرایزش تحریک شود، به آن پاسخ مثبت میدهد؛ از هر راهی که ميسر ببيند غذا به دست ميآورد؛ و به هر وسیلهای باشد غرایزش را ارضا میکند.
انسان ميل دارد در انجام واجباتْ تنبلی و سستی کند؛ اما برای ادای وظایف باید بسيار تلاش کرد و زحمت کشید و چهبسا باید از مال و جان گذشت و اين صبر بر طاعت است.
مفهوم صبر در اين روايت اميرمؤمنان علي علیهالسلام در این حدیث فقط صبر بر مصيبت را از پايههاي ایمان معرفی نکردهاند، بلکه منظور از صبر، قدرت مقاومت در مقابل عوامل مزاحم است؛ خواه عامل مزاحم، هوای نفس انسان یا تمایلات شیطانیِ خود او باشد، خواه عاملی بیرونی؛ حتی گاه همسر و فرزند، انسان را به گناه وا ميدارند: «إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ» (تغابن: 14).
شعبههای صبر طبق فرمایش اميرمؤمنان علیهالسلام ، خود صبر چهار شعبه دارد، که با توجه به مقدمة پيشگفته، مراد از آنها عواملي است که به انگيزش برای انجام عمل صالح کمک ميکنند.