چکیده:
یکی از دیدگاه های شاخص در علم زبانشناسی، نگرش سیستمی- نقشگرا است که در آن زبان، ابزاری اجتماعی برای انتقال معناست. هلیدی، برجسته ترین نظریه پرداز رویکرد نقشگراست. او، در مورد نقش، دو مفهوم نقش های دستوری و زبانی را برای تحلیل یک بند درنظر می گیرد که دارای سه لایۀ معنایی مجزّا (اندیشگانی، متنی و بینافردی)، اما مرتبط است که آنها را فرانقش نامیده است که با استفاده از آن می توان، متون ادبی مختلف از جمله؛ منطق الطیر را مورد تحلیل قرار داد. از میان داستان های مختلف منطق الطیر، داستان شیخ صنعان، مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی ﻣﺴﺄله انواع فرایندها، انسجام ساختاری، غیر ساختاری و کارکرد بینافردی را در داستان شیخ صنعان مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که در فرانقش اندیشگانی، فرایند مادی، بیش از دیگر فرایندها در داستان به کار رفته است که مبیّن کنش های عینی و محسوس به کار رفته در داستان است. در فرانقش متنی-ساختاری، آغازگر ساده، بسامد بیشتری نسبت به آغازگرهای مرکب دارد و نیز، اغلب بندها، دارای آغازگر بینشان هستند. در انسجام دستوری، ادات ربط، در انسجام واژگانی-بازآیی، مولّفۀ تکرار و در انسجام واژگانی- باهم آیی، با هم آیی متداعی بیشترین بسامد را در این داستان دارا هستند. در فرانقش بینافردی، وجه خبری، بسامد بیشتری نسبت به دیگر انواع وجه دارد و نیز اغلب بندها، دارای قطبیّت مثبت هستند.
One of the viewpoint in linguistic science is systematic functional viewpoint, in which Language is a social tool for meaning transferring. Halliday is the greatest theorists in functional approach. About a role, he considers grammatical and linguistic concepts for analyzing a clause, which has three separate semantic layers (ideational, textural and interpersonal metafunctions) but connected to each other which is named metafunction analyzing different literary text like Mantiq-ut-Tayr. Among all the Mantiq-ut-Tayr’s stories, the story of Sheikh San’an is analyzed. This study with using descriptive analysis method has analyzed the problem of different processes, structural and non-structural cohesion and interpersonal metafunction in Sheikh San’an’s story. The result of this research stipulates that material process is used more than other processes in ideational metafunction, which indicates the objective and tangible actions used in this story. In textural structure metafunction, simple theme has a higher frequency than multiple theme and most clauses have embedded theme reiterated. Conjunctions in grammar cohesion, repetition element in reiterated lexicon cohesion-associational in collocation lexicon cohesion have the highest frequency in this story. In textual metafunction, declarative mood has a higher frequency than the other moods and most clauses have positive polarity.
خلاصه ماشینی:
او، در مورد نقش ، دو مفهوم نقش هاي دستوري و زباني را براي تحليل يک بند درنظر ميگيـرد کـه داراي سه لايۀ معنايي مجزا (انديشگاني، متني و بينافردي)، اما مـرتبط اسـت کـه آن هـا را فـرانقش ناميده است که با استفاده از آن ميتوان ، متون ادبي مختلف از جمله ؛ منطق الطير را مورد تحليل قرار داد.
جستار حاضر، داستان شيخ صنعان را که طولانيترين داستان منطق الطير عطار اسـت ، بـا رويکرد نقش گرايي مورد تحليل قرار داده و به تبيين آراي هليدي در ايـن داسـتان پرداختـه است .
٢. فرايند ذهني از ميان فرايندهاي به کار رفته در اين داستان ، ٢١٦ مورد فرايند ذهني است که ٣١% درصد از مجموع فرايندها را به خود اختصاص داده است .
بـا بررسيهاي انجام شده ، ميتوان هر سـه نـوع فراينـد رابطـه اي را در داسـتان شـيخ صـنعان مشاهده کرد که از ميان اين سه نوع ، فرايند رابطه اي- تأکيدي، بسامد بيشتري در اين داستان داشته است که در زير به سه شاهد مثال بسنده کرده ايم .
بيشترين تضاد به کار رفته به «روز و شب »، اختصاص دارد که ١٤ مرتبه در اين داستان بسامد داشته و تضاد معنايي، ١٧% از مجموع انسجام بازآيي را به خود اختصاص داده است .
پر بسامدترين وجه به کار رفته در داستان شيخ صنعان ، «وجه خبري» اسـت کـه بيـان گـر قطعيت گزاره ها در اين متن و ٦٣٢ بند، داراي وجه خبري است .