چکیده:
بازار محصولات کشاورزی در ایران همواره از ناکارآمدی، بزرگ بودن حاشیه بازار و سنتی بودن نظام بازاریابی رنج برده است. در این میان، بازار میوه یکی از بازارهای بیثبات بوده که در برخی از سالها دچار نوسان قیمت و یا گرانی بیش از حد میوه شده است. برای بررسی این موضوع در مطالعه حاضر، با استفاده از روش تئوری دادهبنیاد، عوامل مؤثر بر نوسانات قیمت و بیثباتی بازار محصولات کشاورزی بهطور عام و بازار میوه بهطور خاص، مورد بحث و تحلیل قرار گرفت. برای این منظور، بازدید میدانی از سر مزرعه تا سطح خردهفروشی و بررسی تمام عوامل زنجیره عرضه انجام پذیرفت و ضمن ثبت مشاهدات میدانی، با کشاورزان، بارفروشان، خردهفروشان و واسطهها مصاحبه انجام پذیرفت. همچنین کارشناسان تمامی نهادها و سازمانهای متولی و یا درگیر در بازار میوه و ترهبار مورد مصاحبه قرار گرفته و نظرات آنها جهت تحلیل دقیقتر مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که عوامل اقلیمی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر بازار محصولات کشاورزی اثرگذارند. همچنین عوامل مختلفی از جمله سرمازدگی، افزایش نرخ ارز، تورم کلی اقتصاد، نظام سنتی توزیع، بزرگ بودن حاشیه بازار و وجود واسطهها منجر به گرانی میوه در سال مورد بررسی شده است. در نهایت پیشنهاداتی جهت اصلاح وضعیت فعلی و افزایش کارایی بازار ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
تنظيم بازار طبق تعريف معمول عبارتست از برقراري تعادل بين عرضه و تقاضاي هر محصول يا خدمت به منظور حمايت از مصرفکنندگان و توليدکنندگان براي جلوگيري از افزايش يا کاهش قيمت ها در بازار با استفاده از ابزارهاي سياست گذاري، که اين موضوع مهم نيازمند مديريت قاطع و برنامه اي جامع است .
اين تفاوت و شکاف قيمتي باعث شده کشاورز سود مناسب خود را دريافت نکند و در عين حال قيمت بالا در خرده فروشي رفاه مصرف کننده را تحت تاثير قرار داده است ، که نشان از نقش واسطه ها در افزايش قيمت محصولات کشاورزي و بالاخص ميوه دارد.
براي مثال اگر مصرفکننده مطلع شود که کشور قرار است در چند ماه آينده با يک تحريم جديد مواجه شود و يا ممکن است کالايي در آينده کم ياب و دچار افزايش قيمت شود، هرچند که دولت ها تأمين کالا با _____________________________________________________ ١- به نقل از معاون امور باغباني وزارت جهاد کشاورزي، خبرگذاري جمهوري اسلامي، ١٣٩٧/٠٦/١٢ قيمت مناسب را تضمين کنند، اما به دليل از بين رفتن اعتماد عمومي، مصرفکنندگان به بازار هجوم آورده و افزايش تقاضاي ناگهاني از يک يا چند قلم کالاي خاص منجر به کاهش يکباره کالا و نوسانات شديد قيمتي مربوط به آن کالا ميشود.
يکي ديگر از عوامل نوسان قيمت ميوه و محصولات کشاورزي، عدم وجود برنامه ريزي کلان براي توليد متناسب با تقاضا (نبود برآورد دقيق از ميزان نياز به محصول در کشور) است که منجر به بروز پديده عرضه تارعنکبوتي در بازار محصولات کشاورزي ميشود.