چکیده:
هرگونه خطا در استدلال، مغالطه است. در قرآن کریم، موارد بسیاری از احتجاجات مخالفین در برابر پیامبران آمده است که در بسیاری از آنها بهصورت آگاهانه یا ناآگاهانه، مغالطه به کار رفته است. امروزه نیز کسانی که در برابر حقانیت دین، برهانی ندارند دست به مغالطه و شبههسازی میزنند و این مسأله، آشنایی با انواع مغالطه و پاسخگویی به آن را میطلبد. در مورد قرآن، این اطمینان وجود دارد که نهتنها با مغالطه سخن نگفته بلکه مغالطه دیگران را پاسخ داده است؛ بنابراین قرآن، منبع قابل اعتمادی برای کاوش انواع مغالطه میباشد. هدف این نوشتار، بررسی استدلال مغالطهآمیز مخالفان و سبک تقابل پیامبران با آنها است. شناخت انواع مغالطات کافران در قرآن کمک میکند تا با الگوگیری از روش برخورد قرآن، مغالطهها و شبهات امروزی را پاسخ گفت. در این نوشتار با جستوجو در آیات سوره بقره و با استفاده از منابع منطقی و تفسیری، آیات مربوط به احتجاجات مخالفین شناسایی شد و با انواع مختلف مغالطه مورد تطبیق و مقایسه قرار گرفت. نتیجه شناخت مغالطات در سورهی بقره عبارت است از: ابطال سخنان مخالفان و اثبات حقانیت دعاوی قرآنی و شناسایی نوع برخورد قرآن و پیامبران در مقابل کاربرد انواع مختلف مغالطه که میتوان آن را بهعنوان یک قاعده در روششناسی برخورد با مغالطهها معرفی کرد. در سوره بقره مغالطاتی آمده است؛ از جمله: توسل به احساسات، مسموم کردن چاه، تبعیضطلبی، آرزواندیشی، برتری ثروت، سنتگرایی، بهانه، اشتراک لفظ و توسل به جهل.
خلاصه ماشینی:
هدف از این نوشتار، بررسی این موضوع است که مخالفان ، چطور به جـای اسـتفاده از روش درست برهان و استدلال منطقـی بـرای اثبـات دیـدگاه خـود، بـه ورطـه ی مغالطـه میافتادند؟ چه نوع مغالطاتی به کار میبردند؟ و اینکه پیامبران چگونـه بـا آنـان برخـورد میکردند و چه پاسخی میدادند؟ با مطالعه منابع مرتبط با موضوع مغالطه ، فهرستی از انواع مختلف مغالطه ، تهیه گردید و با دقت در متن قرآن ، آیاتی که مرتبط با این موضوع به نظر میرسید، شناسایی شد و با بررسی، تحلیل و تطبیق آیات به دست آمده با انواع مختلف مغالطه ، متن حاضر مورد نگارش قرار گرفت .
بررسی مغالطات : ٣-١-١ مغالطه «بار ارزشی کلمات »: قرآن کریم بیان میکند منافقان ، برای این کـه از منافع دین برخوردار شوند، (طباطبائی، ١٣٦٣: ٥٦/١) با مغالطـه ، بـه فسـاد رفتـار خـود کلمه ای با بار ارزشی مثبت (مصلحون ) نسبت میدهند تا موضوع نفاق خود را که در حالت عادی یک امر ناپسندیده است ، به صورت امری پسندیده مطرح کننـد و بتواننـد بـر اذهـان مردم تأثیر گذاشته و مقبولیت پیدا کنند.
» بررسی مغالطات : در این سخن بنیاسرائیل که گفتند: «آیا ما را مسخره میکنی؟» چند احتمال هست که به تفکر و نیت قلبی آنان بستگی دارد: ٣-٥-١ عدم وقوع مغالطه : درصورتیکه گفته شان تنها از روی تعجب باشد، (مکـارم ، ١٣٨٦: ٨٧/١)؛ (جوادی آملی، ١٣٨٨: ١٧١/٥) مغالطه خاصی رخ نداده است ، زیرا آنـان هر چه فکر کردند، هیچ رابطه ای میان پیدا کردن و مجازات قاتل و کشتن گاو نیافتنـد؛ لـذا گفتند: «آیا ما را مسخره میکنی؟» ٣-٥-٢ مغالطه توسل به احساسات : منشاء سخن بنیاسرائیل ، روحیه تکبر و سرکشی آنان بود؛ (طباطبائی، ١٣٦٣: ٢٠٢/١-٢٠١) به عبارتی روح جمود و تردید بنیاسـرائیل در مقابل اوامر خداوند سبب شد چنین بیانی داشته باشند.