چکیده:
آس باد، آسیابی است که با قدرت باد به حرکت درمی آید. بیشترین آس بادها به واسطه وجود بادهای
موسمی و فصلی همچون باد شمال، باد فراه، باد شرق و باد کوه در خواف، بویژه روستاهای نشتیفان،
لاج، شنگان، برآباد، خرگرد و تیزآب قرار دارند. اطلاعات این مقاله به صورت میدانی و مصاحبه با
آسیابان های دیار خواف بویژه نشتیفان گردآوری شده است. نتیجه این جستار نشان می دهد که
آس بادها، نماد فناوری و نشان خلاقیت انسان برای سازگاری با طبیعت و بهره مندی از نعمت
خدادادی باد در خراسان هستند. سازه آس باد اجزای مختلفی دارد که هر یک از آنها برای بهبود
عملکرد این سازه در ارتباط با یکدیگرند. مهگ ترین آنها عبارت اند از: پل، خرپل، تیرپل، پّر، پشتیبان،
چوب دوشاخ، نی باد، توره، درگاه، ناودان، پرخوی، درباد، شوتخت، ورکش، موشته، دانه کش و
لک لکه.
عجین شدن آس باد با معیشت مردم خواف موجب شده است که آوردن سنگ برای ساخت یا
تعویض سنگ آس باد و نیز آوردن گندم به داخل آن، با آیین هایی مبتنی بر تعاون و همیاری صورت
گیرد.
خلاصه ماشینی:
اين مقاله برگرفته از پژوهش «آس باد؛ جستاري درباره آسياب هاي ديار خواف » است که از سوي نگارنده ايـن مقالـه بـراي سازمان صداوسيماي مرکز خراسان رضوي انجام شده است .
مقدمه موضوع اين مقاله ، آسياب هاي بادي منطقه خواف و نشتيفان است کـه بـا توجـه بـه شرايط اقليمي، در اين مناطق به عنوان يک ابزار دست سـاز انسـان ظهـور و بـروز پيـدا کرده اند.
مقاله حاضر توصيفي است و با هدف دستيابي به پاسخ پرسش هاي زير تأليف شـده است : ـ بوم شناسي اکولوژي ديار خواف و نحوه وزش بادهاي فصـلي و موسـمي در ايـن منطقه چگونه است ؟ ـ ويژگيهاي ساختمان ، بنا و اجزاي آس بادهاي منطقه خواف کدام اند؟ ـ طريقه کار آس بادهاي منطقه خواف چگونه است ؟ ـ مراسم آييني مربوط ، آس بادهاي منطقه خواف کدام اند؟ ميدان مطالعه اين مقاله ، خواف بويژه منطقه نشتيفان است که در ادامه ، بـه اکولـوژي آن اشاره ميشود.
٣. بحث و بررسي در اين بخش ابتدا، با مرور انواع بـاد در منطقـه خـواف ، سـاختمان و بنـاي اجـزاي آس باد، طريقه کار با آس باد و آيين هاي مربوط به آن مانند تهيـه سـنگ هـاي آسـياب و آداب آوردن گندم به داخل آس باد مورد بررسي قرار ميگيرد و در پايـان ، بـه معايـب و مزاياي اين فناوري سنتي اشاره ميشود.
زمـان شروع اين باد از اواسط بهار تا اوايل پاييز اسـت و بـه طـور مـداوم و شـبانه روزي، بـا قدرتي بسيار زياد جريان دارد؛ به طوري که پره هاي آسياب هاي بادي را در ايـن منطقـه به حرکت درميآورد و در عين حال موجب کاهش گرما و طراوت هوا ميشود.