چکیده:
درگیری های مرزی میان ایران و عثمانی در دورة صفویه به اوج رسید و با فراز و نشیب های
بسیار، در دورة قاجار به انعقاد دو عهدنامۀ ارزنۀ الروم منتهی شد. هنگام درگیری ایران در جبهۀ
شمالی با روسیه، عثمانی نیز در مرزهای غربی مشغول تکاپو بود . در این زمان، یکی از
شاهزادگان نامور قاجاری، که داعیۀ ولایت عهدی داشت، محمد علی میرزا دولتشاه به حکومت
غرب ایران منصوب شد. اقدامات قاطع وی در غرب، تا حدودی خیال دولت ایران را از بابت
این منطقه آسوده کرد و کوشش وی برای محاصرة چند بارة بغداد در همین مسیر صورت
گرفت. هر چند که بر اثر مرگ ناگهانی، سرانجام در این زمینه کاری از پیش نبرد، اما حضور
وی در حکومت غرب سد محکمی در برابر عثمانی برپا کرد.
خلاصه ماشینی:
حضور خاندان دولتشاهي به ويژه محمد علي ميرزا دولتشاه در غرب ايران چه تحولاتي در روابط ايران و عثماني پديد آورد؟ دلايل درگيري با عثماني منطقۀ کرمانشاه لرستان و خوزستان به سبب همجواري با کشور عثماني ، براي دولت ايران اهميت خاص داشت ؛ به ويژه کرمانشاه ، راه اصلي عبور از ايران به سوي عراق و راه تجاري به بغداد و محل عبور زوار عتبات و حاجيان بود: مسافراني که از اين راه به مجاز مي رفتند و زائراني که از عتبات عاليات بازمي گشتند، از اين شهر مي گذشتند.
نظر فتحعلي شاه اين بود که عبدالرحمن به ايالت شهر زور بازگردد و سرانجام هم ، عبدالرحمن يکي از پسران خود را همچون گروگان در تهران گذاشت و از دولت عثماني خواست موافقت کند که «به ولايت خود باز گردد و هر سال از در آمد ولايت خود، نقد ساليانه را که بين خود گذاشته اند مقارن نوروز به ايران آورد، تقديم کند و خلعت بپوشد.
دولت عثماني هم به واسطۀ دوري مرکز دولت خود از اين محل اين وضع را تحمل مي کرد و پاشاهاي بغداد نيز با فرستادن هديه و تحف استرضاي محمد علي ميرزا را در انتخاب خود فراهم مي کردند، زيرا دولت ايران تا تاريخ عهدنامۀ ارزنۀ الروم به مناسبت اينکه اکثر اهل عتبات مثل امروز ايراني هستند، ايـن حق را به خود مي داد که در انتخاب والي هاي بغداد و سليمانيه نظر داشته باشد (مستوفي ، ١٣٤٣: ٣٢).