چکیده:
موقوفات بهمثابه یکی از سازوکارهای فرهنگی و دینی با تعدیل ثروت، کاهش نابرابری و خدمات عامالمنفعه نقش مهمی در افزایش رفاه اجتماعی شهروندان داشتهاند. ازاینرو، این مطالعه با هدف آسیبشناسی موانع تحقق (اثربخشی) جایگاه موقوفات در رفاه اجتماعی در موقوفات گنجعلیخان کرمان انجامگرفته است. در چارچوب مفهومی از رویکرد وبر، وارنر و ایزنشتاد استفاده شد. تحقیق حاضر بهصورت کیفی و با استراتژی تحقیق داده بنیاد انجامگرفته است. جمعیت مورد مطالعه کلیه صاحبنظران و کارشناسان حوزه اوقاف بود. روش نمونهگیری به صورت هدفمند و نظری و ابزار گردآوری دادهها مصاحبه عمیق فردی بوده است. تجزیه و تحلیل دادهها بر اساس رویکرد سیستماتیکِ اشتروس/کوربین انجامگرفته است. بدین ترتیب، با تجزیه و تحلیل دادهها، 523 مفهوم اولیه استخراج شد و در ادامه «انطباق ناپذیری نهادی» بهعنوان پدیده محوری نامگذاری گردید. شرایط علی مؤثر بر این پدیده محوری، «غلبه رویکرد تکبعدی دینی»، «مدیریت سازمان نیافته و ناقص»، «ضعف دانش و تجربه تخصصی» و «بازدهی محدود» هستند. بسترهای شکلگیری آن «موانع قانونی و فرادستی»، «ناهمگرایی سازمانی»، «فهم واپسگرا از وقف» و «بازنمایی ضعیف کارکردهای رفاهی وقف» میباشند. شرایط مداخلهگر «گسست زمانی با نیازها»، «رکود نوآوری» و «ارزشیابی معیوب» و «خلأ سیاستگذارانه» هستند. راهبردهای اتخاذشده بر پدیده محوری «انسجامبخشی به ابعاد وقف»، «ارزیابی عملکرد دائمی نیازها و دستاوردها» و «معنا بخشی و نگاهداشت فرایند کار» میباشند که منجر به پیامدهایی همچون «همافزایی استراتژیک»، «انطباقپذیری مداوم»، «توانمندسازی اجتماعی»، «نوینسازی و تقویت نهادی- سازمانی» و «افزایش رفاه اجتماعی» میشوند. نتایج این مطالعه نشان میدهد مهمترین عوامل در عدم تحقق رفاه اجتماعی برآمده از موقوفات گنجعلیخان به رویکرد سنتی و عدم انطباقپذیری این نهاد دینی با شرایط متحول برمیگردد. این امر به بازنمایی نامناسب کارکردهای رفاهی آن منجر شده و درنتیجه باعثشده همچون گذشته نتواند با تعدیل ثروت در کاهش نابرابریها مؤثر باشند.
خلاصه ماشینی:
امروزه ، مدیریت منابع وقف با مشکلات و تنگناهایی روبه رو است که سبب شده این سرمایه مادی و معنوی، به طور کامل و مفید در جهت بهبود و ارتقای سطح رفاه اجتماعی شهروندان مورد بهره برداری قرار نگیرد.
فقدان سازمان دهی صحیح برای اوقاف به منظور ارتقای این منابع و تقویت رفاه شهروندان کرمانی، از عوامل مهم و تأثیرگذار در عدم توسعه مقوله وقف در موقوفات گنج علیخان است .
«یکی از دلایل اصلی این کندی و رکود را میتوان در نبودن سازمان دهی صحیح برای موقوفات خلاصه کرد؛ به عبارت دیگر، نبود سازمان دهی کارا و نظام هدایت وقف برای مدیریت و بهره گیری صحیح از اموال موقوفه و یا ایجاد داراییهای موردنیاز هر منطقه و مردم آن است ؛ به عنوان مثال ، در مناطقی واقفان و نیکوکاران ساختمان های متعددی برای مدارس و دانشگاه ها در کنار هم ایجاد کرده و همه یا بیشتر آنها خالی و بدون استفاده مانده اند، اما در مناطق دیگر، محرومیت و نیاز به همین موارد غوغا میکند» (سید حسینی و همکاران ٣، ١٣٩٢: ١١٧).
, Mazlan, & Abu Bakar, 4 Shaikh, Ismail & Mohd Shafiai 5 Mohd Thas Thaker.
Bäckström, Davie, Edgardh, and Pettersson (2010) 8.
اوقاف گنج علیخان نیز به عنوان یک سازمان فرهنگی دینی که دارای کارکردهای متعدد اقتصادی و غیراقتصادی است ، برای بالابردن بهره وری سازمانی و دریافت بهترین خروجیها از عملکرد نیروی انسانی و غیرانسانی خود باید بتواند قابلیت های سازمانی را تعریف کند.
- Ali, Norhidayah, Harun, Rabitah,Mohamed, Isa,Zuraidah, (2011), A Comparative Study of Waqf Management in Malaysia, International Conference on Sociality and Economics Development, IPEDR vol.