چکیده:
عشق و مناسبات عاشقانه در ادبیات عامه که بیشتر در ایران پیش از اسلام ریشه دارند، با عشق و
مناسبات عاشقانه ادبیات رسمی متفاوت است. در این داستان ها زنان در عاشق شدن و ابراز عشق
پیشگام هستند و به عبارتی جایگاه عاشق و معشوق پیوسته تغییر می کند. افزون بر این، زنان در
عشق، پایداری و وفاداری خلل ناپذیری دارند و برای وصال به معشوق خود، از هیچ کوششی دریغ
نمی کنند. این موضوع در برخی افسانه های ادبیات شفاهی نیز انعکاس یافته است. این پژوهش با
روش اسنادی، نقش زنان عاشق در داستان های سنتی پیش از صفویه و نیز برخی افسانه های ادب
عامه را واکاوی کرده است. نتیجه این جستار نشان می دهد حضور واضح زنان در مقام معشوقی
پویا، با بسامدی بالا در ادبیات داستانی عامه، برخلاف ادبیات رسمی که در آن زن به صورت
معشوقی منفعل دیده می شود، می تواند انعکاس یک واقعیت اجتماعی باشد. از سوی دیگر این
موضوع، مبیّن اهمیت حضور زنان در داستان های مذکور و نیز خالی بودن این داستان ها از نگرش
ضد زن است؛ به عبارت دیگر آغاز عشق از سوی زنان، کوشش برای رسیدن به معشوق و امتناع
از پیوستن به کسی غیر از معشوق، نشانگر نگرشی واقع بینانه به زنان در ادبیات عامه است.
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش با روش اسنادي ، نقش زنان عاشق در داستان هاي سنتي پيش از صفويه و نيز برخي افسانه هاي ادب عامه را واکاوي کرده است .
در اين مفهوم گاهي زن عاشق است و بـه معشـوق خـود کـه گاهي حتي از بارقۀ شروع اين عشق بيخبر است ، ابراز عشق کرده ، و همه تلاش خـود را براي به دست آوردن وي ميکند و در پيشبرد داستان و مـاجراي عشـق خـود نقـش معناداري مييابد.
اما در داستان هاي عاشقانۀ ادبيات شفاهي اغلب اين نياز و کوشش دوسري است و عاشق و معشوق هر دو فعال هستند.
در داستان هاي ايراني، عشق در وجود زنان ، گرايش و احساسي قدرتمند است که بـا پاکدامني و وفاداري همراه ميشود و باعث رقم خوردن روابطي مـيگـردد کـه اگرچـه پنهاني است اما از ممنوعيت قبيله اي عشق ليلي و مجنون نيـز بـه دور اسـت .
در اين داستان يکي از زمينه هاي فعال بودن زنان در عشق ، درآمدن به کيش و مذهب معشوق است .
آغـاز عشـق از جانـب زنـان بـه صورت بن مايه اي تکرارشدني و چشمگير، تأکيد بر دوسري بودن عشق در اين داسـتان هـا و نقش فعال زنان هم پاي مردان در عشق و مناسبات عاشقانه ، اگرچـه از محـدوديت هـاي عرفي و اجتماعي براي زنان خـالي نيسـت ، تـوازني ميـان حضـور زن و مـرد در فضـاي داستان ها ايجاد کرده است .