چکیده:
امام کاظم، هفتمین امام شیعیان، در یکی از سختترین ادوار تاریخی میزیستند. سؤال این تحقیق آن است که «اقدامات سیاسی امام کاظم در منابع تاریخی تا قرن پنجم چیست؟» این تحقیق با روش «توصیفی، تحلیلی، استنباطی» در تلاش است تا اولاً، اقدامات سیاسی این امام را دستهبندی نماید و ثانیاً، این اقدامات را بهصورت مطالعه تطبیقی در شش کتاب تاریخی شیعه و شش کتاب تاریخی اهل سنت بررسی کند تا به هدف بررسی سیاستهای امام کاظم در منابع تاریخی تا پایان قرن پنجم نایل گردد. نتیجه این تحقیق آن است که در منابع تاریخی، اقدامات سیاسی امام کاظم7 در قالب شش دسته قرار میگیرد: اقدامات سیاسی - علمی، اقدامات سیاسی در جهت آشکار کردن چگونگی غصب خلافت، اقدامات سیاسی در تقابل با قتل شیعیان و ظلم و جور، اقدامات سیاسی در مقابله با فرقههای گمراه، اقدامات سیاسی در تقابل با منصور عباسی و هارونالرشید، و اقدامات سیاسی در زمان زندانی شدن امام کاظم7». این اقدامات در برخی منابع تاریخی شیعه و اهل سنت، مشهود است.
Imam Kazem, the Shiite seventh imam, lived in one of the most difficult historical periods. The question of this study is as follows: "What are Imam Kazem's political actions in the historical sources up to the fifth century?" This study uses a descriptive-analytical-inferential method to, firstly, classify Imam Kazem's political actions, secondly to investigate those actions comparatively in six historical Shiite books and six historical Sunnite books to achieve the goal of investigating Imam Kazem's policies in the historical sources in the end of fifth century. The findings of the study show that in the historical sources, Imam Kazem's political actions are classified into six groups. These are the scientific-political actions, the political actions in order to reveal the way the caliphate was usurped, the political actions in confronting the murder of the Shiites and oppression to them, the political actions in confronting the deviated sects, the political actions in confronting Mansour Abbasi and Haroun al-Rashid, and the political actions in the time of imam's imprisonment. These actions are found in some of the Shiite and Sunnite historical sources.
خلاصه ماشینی:
در خصوص مناظرات سياسي نيز دو مناظره امام کاظم7 با منصور و هارون عباسي در منابع شيعه و اهل سنت بدين شيوه ثبت شده است: در کتاب بصائر الدرجات (صفار، 1404ق، ص99) و کتاب فرق الشيعه (نوبختي، 1355ق، ص77) به مناظره امام کاظم7 با مهدي عباسي در خصوص تحريم شراب اشاره شده است.
در اين زمينه، مطالبي در منابع شش گانه اين تحقيق وجود دارد: در کتب بصائر الدرجات (صفار، 1404ق، ص99-100)، فرق الشيعه (نوبختي، 1355، ص77)، مناقب آل ابيطالب (ابن شهرآشوب، 1376، ج4، ص110) و الملل و النحل (شهرستاني، 1364، ج1، ص53) موضوع بازپسگيري فدک مطرح شده است.
در منابع شيعه در اين زمينه مطالبي آمده است: در کتب بصائر الدرجات (صفار، 1404ق، ص88)، فرق الشيعه (نوبختي، 1355، ص81)، مناقب آل ابيطالب (ابن شهرآشوب، 1376، ج4، ص113) و الملل و النحل (شهرستاني، 1364، ج1، ص54) به موضوع سلام دادن هارونالرشيد و امام کاظم7 به پيامبر اکرم9 اشاره شدهاست.
(صفار، 1404ق، ص118 / نوبختي، 1355، ص84 / يعقوبي، 1362، ج2، ص448 / مسعودي، 1411ق، ج4، ص311 / ابن شهرآشوب، 1376، ج4، ص123 / شهرستاني، 1364، ج1، ص74) در منابع اهلسنت در اين زمينه نيز به قيام فخ و کشتار شيعيان تنها در کتاب تاريخ الرسل و الملوک (طبري، 1387، ج2، ص92) اشاره شده است.
در منابع تاريخي اهل سنت نيز کتاب تاريخ بغداد (بغدادي، 1417ق، ج13، ص31) به تاريخ وفات امام اشاره کرده و به ساير موضوعات مندرج در کتب شيعه توجهي نشده است.