چکیده:
اندیشههای مارکسیسم نه تنها به تحلیل جوامع پرداخته، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل دادهاند. مارکسیستها در نحلههای متعدد هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آوردهاند؛ و ادعا میکنند نزدیکترین تفسیر به مارکس را ارائه دادهاند. در این میان لویی آلتوسر متفکر نئومارکسیست فرانسوی در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه، دوره دوم فکری مارکس که علمی میباشد، را مورد توجه قرار داده است. در این مقاله به این سوال پرداخته شده است که چگونه میتوان مارکسیسم را نه تنها در خصلت تعیینگرایانه صرف اقتصادی مورد تحلیل قرار داد؛ بلکه وجه سیاسی دولتها را نیز در امر تحلیل مارکسیستی دخیل کرد؟ در این راستا به معرفی و بازخوانی انتقادی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت نوشته لویی آلتوسر که توسط آقای روزبه صدرآرا ترجمه شده است پرداختهایم. کتاب به لحاظ شکلی و اندیشهای نقد و بررسی شده است. از لحاظ نظری آلتوسر از یک سو فرهنگ و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت را در تحولات سیاسی اجتماعی تعین بخش میسازد و از سوی دیگر با این رویه گونهای از توهم توطئه را رواج میدهد. در وجه شکلی کتاب از حیث طراحی جلد مطلوب میباشد و نیاز به برخی اصلاحات نگارشی دارد که در متن مستند شدهاند.
Not only have the ideas of Marxism analyzed societies, but also shaped social action. Marxists have read each Marx's works in a number of ways, and claim to have provided the closest interpretation to Marx. In the meantime, Louis Althusser, a French neo-Marxist thinker of the twentieth century, with a structuralist reading, has considered Marx's second period of thought, which is scientific. This article addresses the question of how Marxism can be analyzed not only in its purely economic deterministic nature but also in the political aspect of states in Marxist analysis. In this regard, we have introduced and critically reread the book “Ideology and Ideological State Apparatuses” by Louis Althusser, translated by Mr. Roozbeh Sadra. The book has been criticized in terms of form and ideas. Theoretically, Althusser, on the one hand, determines the culture and ideological mechanisms of the state in socio-political developments and, on the other hand, promotes a kind of conspiracy illusion. The form of the book is desirable in terms of cover design and requires some writing corrections that are documented in the text.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله، به این سؤال پرداخته شده است که چگونه میتوان مارکسیسم را نهتنها در خصلت تعیینگرایانۀ صرف اقتصادی موردتحلیل قرار داد، بلکه وجه سیاسی دولتها را نیز در امر تحلیل مارکسیستی دخیل کرد؟ بدین منظور، به معرفی و بازخوانی انتقادی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت، نوشتۀ لویی آلتوسر پرداختهایم که روزبه صدرآرا آن را ترجمه کرده است.
محور اصلی مقالۀ کنونی بررسی و ارزیابی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت است که مشخصات دقیق آن بدین صورت است: لویی آلتوسر (1398)، سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت، ترجمة روزبه صدرآرا، چ 5، تهران: چشمه.
برای اهمیت مفهوم ایدئولوژی، که موردغفلت مفسران و پژوهشگران مارکسیستی قرار گرفته بود، کتاب سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت را نوشت تا نشان دهد ایدئولوژی روبنا نیست، بلکه میتواند نقش تعیینکننده را درجهتدهی تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه ایفا کند.
3 آثار مهم مرتبط با موضوع نقد اثر اثری که بهطور مستقیم به نقد کتاب ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت، نوشتۀ لویی آلتوسر با ترجمة روزبه صدرآرا، پرداخته باشد نگاشته نشده است، اما میتوان از اندیشمندان مطرحی نام برد که به نقد وجوهی از رویکرد نظریای پرداختهاند که آلتوسر در این کتاب بهکار بسته است.
ازطرفی، نمیتوان چنین کارکردی را برای دستگاههای ایدئولوژیک و سیاسی دولت قائل شد، چراکه اساساً کارکرد آنها معطوف به تضمین حرکت نظام سرمایهداری در وجوه نرم است و درصورت ایجاد فعالیتهای مبارزهجویانه از ایفای نقش اصلی خود بازخواهند ماند.
این ایدۀ آلتوسر موضوع اصلی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت است.