چکیده:
یکی از حقایقی که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده، شعور همگانی موجودات است؛ موضوعی که ظواهر آیات قرآن کریم و روایات فراوان گواه آن است. حکمت متعالیه گامهای ارزندهای در مقام تبیین سریان ادراک در همه موجودات برداشته است. نگارنده در این مقاله میکوشد با بهکارگیری روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی انتقادی، آن دسته از ادله شعور سراسری موجودات را بررسی کند که در حکمت متعالیه با ابتنا بر وحدت شخصی وجود اقامه شده است. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که در صورت ناکافی بودن ادله مزبور برای اثبات مدعا، میتوان با استناد به آیات و روایاتی که به دلالت مطابقی یا التزامی بر سریان ادراک در موجودات دلالت دارند، به این نتیجه دست یافت که هر موجودی بهرهای از علم دارد، هرچند تمام حقیقت چنین علمی برای انسان ناشناخته و دستنیافتنی باشد.
خلاصه ماشینی:
نگارنده در این مقاله ميکوشد با بهکارگیری روش توصیفي ـ تحلیلی و با رویکردی انتقادی، آن دسته از ادلة شعور سراسری موجودات را بررسی کند که در حکمت متعالیه با ابتنا بر وحدت شخصی وجود اقامه شده است.
یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که در صورت ناکافی بودن ادلة مزبور برای اثبات مدعا، میتوان با استناد به آیات و روایاتی که به دلالت مطابقی یا التزامی بر سریان ادراک در موجودات دلالت دارند، به این نتیجه دست یافت که هر موجودی بهرهای از علم دارد، هرچند تمام حقیقت چنین علمی برای انسان ناشناخته و دستنیافتنی باشد.
پرسش اصلی آن است که براساس حکمت متعالیه، کدام دسته از ادلة مبتنی بر وحدت شخصی وجود بر شعور همگانی موجودات دلالت دارد و آیا ادلة مزبور تمام است؟ استخراج ادلة یادشده، دستهبندی آنها، تقریر و تبیین نحوة دلالت این دسته از ادله بر مدعا، و بررسی آنها مهمترین گامهای برداشتهشده توسط نگارنده برای پاسخگویی به پرسش اصلی است.
اگر در جايي وجود حقيقيِ همة کمالات صادق را داشته باشد، علم نيز بايد در همان موطن موجود باشد؛ بنابراين: ∴ عالَم، سراسر شعور و آگاهي است.
استدلال دوم: عينيت وجود و صفات ظاهر و مظهر اين دليل را ميتوان به دو صورت متفاوت و به صورت اجمالي و تفصيلي به شرح زير تقرير کرد: تقرير اجمالي چهبسا بتوان شعور سراسري موجودات را براساس مظهر بودن ماسوا با تقرير زير اثبات کرد (ر.
براساس استدلال اول، اگر وجود الهی که تنها موجود حقیقی در عالم هستی است و همة کمالات را دارد، در سراسر هستی سریان داشته باشد، همة هستی دارای کمالات مزبور خواهد بود.