چکیده:
دعاوی متقابل در دیوان بینالمللی دادگستری و دیوان بین المللی حقوق دریاها و دیوان داوری اروپا باید در راستای دعوای اصلی و مرتبط با آن و منطبق با چارچوب مرجع قضایی باشد. دعوی متقابل در جایگاه یک دعوی جنبی مجزا و مستقل فراتر از یک مکانیسم دفاعی صرف است و هدف از آن تحصیل حکم دیوان علیه خواهان اصلی است. دیوان نمیتواند در دعوی متقابل به این دلیل که یک رسیدگی تبعی و فرعی محسوب میشود از احراز صلاحیت خودداری کند. دیوان با اعمال رویکرد حقوقی، ماهیت تعهدات نقض شده را در پذیرش یا رد دعوی متقابل موثر نمیداند و در احراز دو شرط صلاحیت و ارتباط مستقیم با موضوع دعوی اصلی حقوق موضوعه را اعمال میکند. اختصاص منابع محدود در سطح بین المللی و بعضا در برخی منابع اساسی نظیر اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری در قالب تنها یک ماده آن هم صرفا در آیین دادرسی دیوان برای امکان دعوای متقابل باعث سخت شدن درک و گاه سردرگمی در ارتباط با مفهوم دعاوی متقابل میشود. به خصوص اینکه ماده 16 تنها به ذکر دو شرط اکتفا کرده است بدون آنکه دقیقا تبیین کند منظور از آنها چیست؛ اما دیوان توانسته است با رویه خود به این مفهوم اعتلا بخشد و آنرا از حد یک ماده تبدیل به به یک رژیم حقوقی نسبتا کامل کند. بدین ترتیب که حتی در صورت وجود دو شرط لازم مذکور در ماده 16 این دیوان است که تصمیم میگیرد که دعوای متقابل را بپذیرد یا خیر.
خلاصه ماشینی:
از سوي ديگر بازنگري ماده ٨ قواعد خود به شکل زير تغيير داده و به اجراي پاراگراف اول که عنوان نموده ، يا هر زمان ديگر که ديوان لازم بداند، اين ديوان بعد از استماع اظهارات دو طرف تصميمش را در اين خصوص اتخاذ خواهد کرد ، دادرسي بعد از پذيرش آن دعواي متقابل آيين مربوط به تبادل اوراق و لوايح کتبي، آنگونه که در قواعد ديوان بين المللي حقوق درياها پيش بيني شده است ، مي باشد(همان ).
پذيرش دعوي متقابل بر اساس اصول و قواعد حاکم بر آيين دادرسي الزامآور است )ترلوي، ١١١١ خواهان دعوي متقابل مانند دعواي اصلي حق دارد از دعوي انصراف دهد و طبق بند ٣ ماده ٨١ قواعد ديوان ، طرف ديگريعني خوانده دعوي متقابل در مدت زمان مشخصي که توسط ديوان تعيين ميشود ميتواند اعتراض خود را نسبت به توقف جريان رسيدگي بيان کند.
دعاوي متقابل در ديوان بين الملل دادگستري و ديوان بين الملي حقوق درياها ١- رويکرد ماده ١٦ اساسنامه ديوان به شرايط دعواي متقابل در اساسنامه ديوان مبنايي براي دعواي متقابل وجود ندارد، بلکه مبناي آن ماده ٨٤ آيين دادرسي ديوان ميتواند دعواي متقابل را مورد پذيرش قرار دهد در صورتي که ارتباط مستقيمي با موضوع دعواي اصلي داشته باشد و همچنين در صلاحيت ديوان باشد ديوان به ذکر همين دو شرط اکتفا کرده است و تببين نکرده است که دقيقاً منظورش از دعواي متقابل به چه معناست و اينکه چه محدوديت هايي بر اقامه آن وارد است .