چکیده:
سهل تستری، به حق، یکی از ارکان تصوف اسلامی است که در ردیف جنید، شبلی و بایزید بسطامی تاثیر فراوان بر تفکر صوفیانه داشته و کمتر کتاب و رساله عرفانی به فارسی یا عربی دیده می شود که وامدار سهل و آرا وی نباشد. از میان معاصرین نیز برخی مستشرقین و محققان، پژوهش هایی درباره سهل و آرا وی داشته اند که معرفی و نقد آنها و منابع کهن صوفیه در باب سهل می تواند علاقمندان را به کار آید.
در این جستار، منابع تحقیق در احوال و آرا سهل، مطبوع و مخطوط، اعم از فارسی، عربی و برخی منابع لاتینی بررسی شده و آرا هر نویسنده و یا میزان تاثیرپذیری هر کتاب از سهل، ارایه شده؛ رئوس عناوین این مقاله عبارتند از: 1- رسایل صوفیانه 2- تذکره ها یا طبقات رجال صوفیه 3- تواریخ و کتب جغرافی 4- تحقیقات پیرامون سهل 5- مدارک کتابشناسی 6- اصحاب سهل.
خلاصه ماشینی:
نقد منابع سهلشناسی (سهل بن عبد اللّه تستری) دکتر سیّد محمّد طباطبائی بهبهانی(منصور) استادیار دانشکدهء ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (از ص 43 تا 62) چکیده: سهل تستری،بهحق،یکی از ارکان تصوّف اسلامی است که در ردیف جنید، شبلی و با یزید بسطامی تأثیر فراوان بر تفکّر صوفیانه داشته و کمتر کتاب و رسالهء عرفانی به فارسی یا عربی دیده میشود که وامدار سهل و آراء وی نباشد.
معرّفی و نقد منابع: منابع مربوط به سهل در این جستار براساس موضوع به پنج دسته تقسیم شده و عناوینی که ذیل هر موضوع،واقع میشود به ترتیب تاریخ تألیف،معرّفی و نقدگونهای میشوند؛موضوعات عبارتنداز: 1-رسائل صوفیانه؛ 2-تذکرهها یا طبقات رجال صوفیّه؛ 3-تواریخ و کتب جغرافی؛ 4-تحقیقات پیرامون سهل(اعماز قدیم و معاصر)؛ 5-مدارک کتابشناسی، 1-اللّمع،از ابو عبد اللّه بن علی بن محمّد بن یحیی سرّاج(فو:375 هـ ق.
مطلب دیگر اینکه شاید قدیمترین منبع که دانستن شفای یعقوب لیث به دست سهل را نقل کرده،همین تهذیب الاسرار(ص 368)باشد و بعید نیست که ابو نعیم نیز در حلیة الاولیاء(10/210)این داستان را از تهذیب گرفته باشد.
حکایتی نیز در باب روز وفات سهل و فرودآمدن آسمانیان و تبرکجستن به جنازهء سهل از کتاب بهجة الاسرار ابن جهضم نقل شده که در دیگر منابع دیده نشده است.
دیگر کلام قابلتوجّه،قول سهل در باب اصناف مردم است که مؤلف نیز آن را به واسطه از ابن جهضم نقل میکند و بایستی از منقولات بهجة الاسرار باشد(ج 1، ص 271).