چکیده:
یکی از اصول مهم در تحلیل رفتارهای انسان، توجه به مبادی آنها یعنی اعتقادات و باورهاست. به همین دلیل، یکی از روشهای قرآن برای انجام دستورات الهی، تقویت انگارههای اعتقادی است. قرآن برای تنظیم حیات اجتماعی مسلمانان، احکام و دستورات فراوانی دارد که یکی از آنها صفح ـگذشت و بخشش از لغزش دیگران با بزرگواری و خوشروییـ است. مسئله تحقیق حاضر این است که خداوند برای ترغیب مسلمانان به صفح، کدام انگارههای اعتقادی را تقویت کرده و این انگارهها با چه تحلیلی به صفح ارتباط پیدا میکنند. بر اساس آموزههای قرآنی، اعتقاد به قدرت بیپایان خداوند، موانع روانشناختی صفح مانند حس انتقامجویی و احساس خواری و ذلت را از میان برمیدارد. اعتقاد به خالقیت و علم الهی موجب پذیرش درونیِ حکم الهی در مورد صفح از آنهایی که ظلمی بر آنها روا داشتهاند، میشود. همچنین باور به غفران و رحمت خداوند موجب تشویق مؤمنان و احساس خداگونگی در صورت گذشت کریمانه از دیگران میشود. این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانهای در منابع قرآنی و تفسیری انجام شده است.
من المبادي المهمه فی تحلیل السلوک البشری، الانتباه الی مباديهم یعنی المعتقدات. لهذا السبب فان احد طرق القران لتنفیذ اوامر الله هی تقویه المفاهیم الدینیه. القران لدیه العدید من القواعد والاوامر التی تنظم الحیاه الاجتماعیه للمسلمین، ومنها: الصفح، التسامح والعفو عن اخطاء الاخرین بنباله وبشر. مشکله البحث الحالی هی ان الافکار الدینیه التی عززها الله لتشجیع المسلمین علی الصفح وبای تحلیل ترتبط هذه الفکر بالصفح. وبحسب تعالیم القران فان الایمان بقدره الله اللامتناهیه یزیل المعوقات النفسیه للصفح، مثل الشعور بالانتقام والشعور بالذل والتحقیر. الاعتقاد بخلق الله وعلمه انه یتسبب فی القبول الداخلی لامر الله فیما یتعلق بغفران المظلومین. کما ان الایمان بمغفره الله ورحمته یشجع المومنین ویجعلهم یشعرون بانهم مثل الله فی حاله الغفران عن الاخرین. تمت کتابه هذا البحث بمنهج وصفی تحلیلی وبناء علی دراسات المکتبه فی المصادر القرانیه والتفسیریه.
One of the essential principles in analyzing human conducts is paying attention to their Foundations i.e. beliefs and faith. Therefore, one of the holy Quran methods for exercising divine commands is to strengthen the belief concepts. The holy Quran has many ordinances and commands for arranging the Muslims’ social life that one of them is forbearance and forgiveness for other wrongs (faults) with honour and cheerfulness. The research issue is which belief concepts God has strengthened for encouraging Muslims to forbearance (Arabic: صفح) and with what analysis these concepts connect to forbearance. Based on the Quranic teachings belief to the ultimate power of God removes psychological barriers of forbearance such as vengeance, humiliation. Faith in God’s power in creation (the Creator) and the divine science results the inner acceptance of the divine ordinance about forbearance for those who are abused. Also, belief in God’s forgiveness and mercy makes the believers be encouraged and felt Godlikeness at the circumstance of the noble forgiveness. This paper with analytic-descriptive analysis and based on the library studies in the exegetic and Quranic sources has been performed.
خلاصه ماشینی:
هدف تحقیق حاضر این است که نشان دهد خداوند متعال در قرآن کریم بر اساس همین مطلب (تأثیرگذاری باورها بر رفتارها)، به شکل ظریف و روانشناسانهای در اغلب موارد همراه با امر به نیکیها، به باورها و اعتقادات مرتبط با آن عمل خاص توجه داده است تا رغبت بیشتری در مؤمنان برای انجام عمل صالح ایجاد شود.
مهمترین نکتهای که در تبیین رابطه اعتقاد به خالقیت و عالم بودن خدای متعال با گذشت کریمانه از دیگران میتوان طرح کرد این است که صرف توجه به اینکه وجود لایتناهی الهی ناظر بر اعمال بندگان است، تأثیر عمیقی بر رفتارهای انسان به ویژه در مقابله با سختیها و ظلمهایی که به او میشود، دارد.
توضیح دیگری نیز درباره رابطه اعتقاد به خالقیت و عالمیت باری تعالی با صفح از دیگران گفته شده و آن این است که توجه به خالق بودن خداوند و اینکه آگاه به همه هستی از جمله بندگان است، موجب پذیرش احکام و تکالیف الهی از جمله صفح است.
در مورد چگونگی ارتباط بین اعتقاد به صفت غفران و رحمت الهی با عفو و گذشت از آنهای که به ما ظلم کردهاند و خوشرویی و بزرگواری نسبت به آنها، دو تحلیل اساسی گفته شده است: اول آنکه یکی از اصول مهم رفتار خداوند با بندگان، مقابله به مثل است؛ یعنی از آیات قرآن به دست میآید که هر گونه ما با بندگان خدا رفتار کنیم، خدا نیز با ما رفتار خواهد کرد.