چکیده:
ایلامیان باستان ساکنان منطقه ی غرب و جنوب غرب ایران بودند که قلمرو جغرافیایی آنها از خوزستان تا فارس را شامل می شود.برای نخستین بار نام ایلام را در فهرست شاهان سومری در کتیبه «ان مبر گیسی En-Meber gisi» شاه نیمه افسانه ای سلسله اول کیش که احتمالا به قرن بیست و هفتم ق.م. متعلق بوده است می بینیم. در نیمه ی دوم هزاره سوم ق.م معاهده ای میان هیتا( Hita) شاه اوان و نارامسین(Naram sin) شاه اکد منعقد گردیده که بر روی این لوح نام سی وهفت خدا ذکر شده بود. ایلامیان برای خدایان و الهه های مورد پرستش خود، نیایشگاه ها و معابدی بر پا می کرده اند.اطلاعات ما درباره معابد ایلامی مدیون حفاری های نگهبان و گیرشمن در منطقه باستانی هفت تپه و چغازنبیل است که در محوطه باستانی هفت تپه یک مجموعه مذهبی در کنار یکدیگر و مربوط به یک دوره تاریخی (1350- 1505ق.م ) ایلام است که در زمان پادشاهی تپتی آهار Tepti Aharبدست آمده است.در محوطه چغازنبیل نیز یک مجموعه و شهر مذهبی بنام دور اونتش Dur untash کشف شده است که در این محوطه ده ها معبد و نیایشگاه و یک زیگورات 5 طبقه که در حال حاضر 2 طبقه و اندی از آن باقی مانده است. ایلامیان، برای خدایان و الهه های مورد پرستش خود، نیایشگاه ها و معابد ی برپا می کردند. اطلاعات ما ازبناهای مذهبی دوران های اولیه ایلام بسیار محدود است.لذا در این نوشتار تلاش شده تا با بررسی نقوش مهرهای استوانه ای هزاره ی سوم ق.م. ایلامی و برخی یافته های دیگر، با ویژگی های معماری تمدن ایلام آشنایی پیدا کنیم.
خلاصه ماشینی:
در محوطه چغازنبيل نيز يک مجموعه و شهر مذهبي بنام دور اونتش Dur untash کشف شده است که در اين محوطه ده ها معبد و نيايشگاه و يک زيگورات ٥ طبقه که در حال حاضر ٢ طبقه و اندي از آن باقي مانده است .
بررسي اين کتيبه نشان مي دهد که ايلامي ها به ده ها خدا اعتقاد داشته و در بين آنها خداياني مانند پي نيکيرPinikir( الهه آسمان و مادر خدايان ايلام )، هومبان Humban( خداي ايلام )، اينشوشينک Inshushinak( خداي شوش و دوراونتش )، نروندي Narundi (الهه پيروزي)، نهونته Nahunteh(خداي خورشيد) و نينورت Ninurt( خداي زمين ) وجود دارند(٥٦ :١٩٦٦,Amiet).
محوطه ي وسيعي در زير ساختمان قسمت مرکزي و سالن هاي اطراف آن قرار گرفته که روي هم رفته سطح زيربناي اين واحد ساختماني به استثناي ديوارهاي خارجي که ساختمان و حياط را محصور نموده است ٧٥ متر طول و ٦٠ متر عرض دارد (نگهبان ، ١٣٧٢: ٨٧-٨٥).
7 / تصوير (٤) زيگورات چغازنبيل الف ) معابد درون حصار داخلي شهر دوراونتش حصار اول مطالعات باستان شناسي فرانسويان نشان مي دهد که اونتش گل پادشاه ايلامي، در محل کنوني زيگورات ، ابتدا بناي معبد بزرگي به شکل مربع با خشت خام ساخته بوده که در ميان هر ديوار دري تعبيه شده بود که به صحن حياط مرکزي باز مي شد.
اين سکوها جهت قرار دادن مجسمه خدايان وانجام مراسم هاي مذهبي بوده است ( ١٣ : ١٩٦٣ , Iranica) مجيدزاده در مورد معابد A و B اعتقاد دارد که معبد A احتمالا به خانواده شاهي و کاهنان درجه ي اول و معبد B به مردم عادي اختصاص داشته است (مجيدزاده ، ١٣٧٠: ٧٩).