چکیده:
هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی از جامعترین و مهمترین شاخصها، ابزارها و روشهای شناساییشده در تربیت شهروندی اسلامی مبتنی بر رویکرد سنتزپژوهی بوده است. روش این پژوهش با استفاده از راهبرد سنتزپژوهی بود؛ حوزه پژوهش: آثار و مقالات مرتبط با موضوع و شیوه نمونهگیری: هدفمند و ابزار گردآوری دادههای پژوهش یادداشتبرداری بوده است و یافتهها نشان داد که مهمترین شاخصهای شناساییشده: داشتن روحیه دانایی محوری، همبستگی اجتماعی، عدالت محوری و رعایت حقوق شهروندی، مسئولیتپذیری، قانونگرایی، داشتن تفکر انتقادی، آگاهی از مسائل و فرایندهای سیاسی و اجتماعی، مهارتهای ارتباطات اجتماعی مؤثر، تکثرپذیری، صبر و اراده و مدارا، خیرخواهی و نوعدوستی، حفظ کرامت، اسلام مداری، خودشناسی، خویشتنداری، اعتدال رفتاری، امانتداری، تعهد به ارزشهای وطنی، صیانت محیطزیست، آزادیخواهی، بهداشت و پاکی و حلالخوری، اعتمادبهنفس و استقلال فکری و اقتصادی، ایثار و گذشت، هدفمندی، صداقت، بخشش، وقتشناسی؛ استفاده از روش تحقیق کیفی بهعنوان روش غالب در پژوهشهای تربیت شهروندی اسلامی اشاره کرد و همچنین از 61 اثر بررسیشده تعداد 22 اثر بهصورت فردی و 39 اثر بهصورت گروهی منتشرشده که مردان بیشترین مشارکت را در این پژوهشها بر عهده داشتهاند. نتیجه: اینکه صاحبنظران حوزه تربیت شهروندی هم در بعد جامعیت داشتن و هم در بعد اولویت داشتن شاخصههای اساسی اسلامی در تربیت شهروندی، اتفاقنظر دارند.
کان الهدف من البحث الحالی هو ارايه اطار عمل من اکثر الموشرات والادوات والاسالیب شمولا واهمیه التی
تم تحدیدها فی التربیه علی المواطنه الاسلامیه بناء علی نهج بحثی تجمیعی. کانت طریقه هذا البحث تستخدم
استراتیجیه البحث التجمیعی. مجال البحث: الاثار والمقالات المتعلقه بالموضوع وطریقه اخذ العینات: کانت هادفه و
وسیله جمع البیانات البحثیه کانت تجمیع المکتوبات، واظهرت النتايج ان اهم الموشرات التی تم تحدیدها هی:
امتلاک روح التمحور علی العلم، و تکافل اجتماعی، و التمحور علی العداله ومراعاه حقوق المواطن و المسوولیه و
التمرکز علی اتباع القوانین، وجود تفکیر نقدی، و الادراک للقضایا والعملیات السیاسیه والاجتماعیه، ومهارات
التواصل الاجتماعی الفعال، والتعددیه، والصبر و الاراده و التسامح، والنصیحه و محبه الامثال، والحفاظ علی الکرامه،
والتمرکز علی الاسلام، ومعرفه النفس، و تقوی النفس. والاعتدال السلوکی و حسن الامانه والالتزام بالقیم الوطنیه
وحمایه البیيه والحریه والنظافه و الطهاره والاکل الحلال والثقه بالنفس والاستقلال الفکری والاقتصادی والایثار و
العفو والعزیمه والصداقه والصفح والالتزام بالمواعید ؛ واشار الی استخدام اسلوب البحث النوعی باعتباره الاسلوب
السايد فی ابحاث التربیه علی المواطنه الاسلامیه، ومن بین 61 عملا تمت مراجعتها، تم نشر 22 عملا منفردا و 39
عملا جماعیا، وکان الرجال هم الاکثر مشارکه فی هذه الابحاث.
و النتیجه: ان الخبراء فی مجال التربیه المدنیه لدیهم اجماع علی جانب الشمولیه وجانب اعطاء الاولویه للموشرات
الاسلامیه الاساسیه فی التربیه المدنیه.
The aim of the current research was to provide a framework of the most comprehensive and important indicators, tools and methods identified in Islamic citizenship education based on a synthesis research approach. The method of this research was using the synthesis research strategy.Research field: works and articles related to the subject and sampling method: purposeful and the tool of research data collection was note-taking and the findings showed that the most important identified indicators.Having a knowledge-oriented spirit, social solidarity, justice-oriented and respect for citizen rights, responsibility, legalism, having critical thinking, awareness of political and social issues and processes, effective social communication skills, pluralism, patience and tolerance, benevolence and altruism, preservation Dignity, Islamic orientation, self-knowledge, self-restraint, behavioral moderation, trustworthiness, commitment to national values, environmental protection, freedom-seeking, health and cleanliness and halal eating, self-confidence and intellectual and economic independence, sacrifice and forgiveness, purposefulness, honesty, forgiveness, punctuality; He pointed out the use of qualitative research method as the dominant method in Islamic citizenship education researches, and out of the 61 reviewed works, 22 works were published individually and 39 works were published as a group, and men participated the most in these researches.The result: that the experts in the field of citizenship education have a consensus both on the aspect of comprehensiveness and on the aspect of prioritizing basic Islamic indicators in citizenship education.
خلاصه ماشینی:
بـا توجـه بـه ايـن تفـاوت هـاي فرهنگي، لازم است تربيت شهروندي از ديدگاه اسلام موردبررسي قـرار گيـرد؛ گرچـه اصـطلاح «شهر» مربوط به دوره مدرن است لـيکن در گذشـته ، فلاسـفه اسـلامي همچـون ابونصـر فـارابي در ٢١٨ سال سيام | شماره نجاه و ششم | اييز ١٤٠١ کتاب هاي « آراي اهل مدينه فاضله و سياست المدينه " مفهوم اطلاقي« مدنيه » را که مرتبط با يکـي از بخش هاي حکمت عملي فلسفه باستان که "سياست مدنيه " نام داشت ، بـه کـار بـرده و از مدينـه فاضله (شهر آرماني) سخن گفته و در تعريف خود آن را نهاد ويايي مي داند که شـهروندانش هـر کدام به فضائلي آراسته اند و در تعيين سرنوشت خويش و ويژگيهاي شهر خود مشارکت داشته و تعاون و مشارکت اعضاي شهر را عامل رسيدن آنان به سعادت مـي دانـد و نيـز خواجـه نصـيرالدين طوسي در تعريف مدينه با اشاره به تعريف فارابي از مدينه فاضله ، معتقد است : يش ازاين به اجتماع اشخاصي اطلاق مي شد که به انواع حرفه ها و صناعات مشغول بودند و اين حرفه هـا، سـبب تعـيش آنان بود و نيز گفته اند: مدينه ، يعني شهر زندگي ، مدني يعني شهرنشيني ؛ و از نظر ملاصدرا، مدينـۀ فاضله ؛ مدينه اي است که شهرهاي آن براي نيل به نهايت حقيقـي و خيـر حقيقـي بـا هـم همکـاري دارند (طالبي،١٣٨٥: ٣٣).
اصول تربيت شهروندي اسلامي مبتني بر رويکرد سنتز ژوهي (رجوع شود به تصویر صفحه) نتايج اين پژوهش با پژوهش هاي مباني تجربي و پژوهش هاي مرتبط با تربيت شهروند اسلامي از جملــه ســالار(١٣٩١)، بررســي مفهــوم و گســتره آمــوزش تربيـت شــهروندي در نهــج البلاغــه ؛ طاهر ور(١٣٩٤)، تربيت اسـلامي عصـر جهـاني شـدن : مفهـوم ، مبـاني، اصـول و روشـهاي تربيـت شـهروند جهـاني از ديـدگاه قـرآن کـريم ؛ ملاسـلماني و همکـاران (١٣٩٠)، بررسـي مبـاني تربيـت اجتماعي از ديدگاه امام سجاد(ع ) درصحيفه سجاديه ؛ کيشاني فراهاني و همکـاران (١٣٩٢)، مولفـه هاي اساسي تربيت شهروندي اسلامي- ايراني؛ کاظمي و بهرامي (١٣٨٩)، بررسي برخـي از مولفـه ها و اصول تربيت شهروندي و کرامت انساني از منظر اسلام و قرآن ؛ صالحي و همکـاران (١٣٩٨)، ارائه الگويي براي تربيت شهروند تراز جامعه اسلامي براساس رهيافت هايي از رسـاله حقـوق امـام سجاد (ع ).