چکیده:
زندگی بشر همواره در معرض خطرات و زیانهای غیر قابل پیش بینی قرار دارد. یکی از مهم ترین و پرکاربرد ترین روشی که انسان برای مقابله با خطرات اجتناب ناپذیر برگزیده است عقد بیمه است. در عقد بیمه با انعقاد قرارداد با شرکتهای بیمه، جبران نتایج و خطرات ناشی از حوادث موضوع بیمه به شرکت بیمه منتقل میشود. عقد بیمه همانند سایر عقود ممکن است در مرحله اجرا دارای ابهام و اجمال باشد که نیاز به تفسیر در چنین مواردی ناگزیز مینماید. از آن جا که ماهیت و ویژگی قراردادهای بیمه با سایر قراردادها متفاوت است. که این تفاوتها به اصولی اساسی حاکم بر عقد بیمه باز میگردد و از جمله این اصول، ویژگی الحاقی عقد بیمه ، اصل حسن نیت و جبران خسارت، ... اشاره کرد که این تمایزات باید در روند تفسیر مورد توجه قرار گیرند. از طرف دیگر، پیچیدگی این نوع قراردادها و موقعیت برتر اطلاعاتی و اقتصادی شرکتهای بیمه، بیمه گذاران را در وضعیت نابرابری قرارداده است. مجموعه این عوامل ضرورت استفاده از بعضی ابزارهای حمایتی به منظور اصلاح این ساختارناعادلانه و حمایت از بیمه گذاران و ذینفعان بیمه را اجتناب ناپذیر مینماید. یکی از این قواعد و ابزارهای حمایتی استفاده از قاعدهی «تفسیر علیه انشاءکننده قرارداد» در عقد بیمه است. استفاده از این قاعده موجب تعادل قراردادی و عدم برخورد زیان دیده و بیمهگذار با اعسار و تنگ دستی عامل زیان در هنگام وقوع خسارت میگردد. دادگاه نیز در برخورد با مسئول حادثهای که دارای پوشش بیمهای است با وسعت نظر خسارات را ارزیابی کرده و جبران خسارت تسهیل میگردد.
خلاصه ماشینی:
لذا سوالی که به ذهن خطور میکند این است که آیا در قراردادهای بیمه باتوجه تفاوتی که از حیث شرایط تشکیل و تعهدات طرفین در مقابل هم و ضمانت اجرای عدم انجام تکالیف و آثار و اصول حاکم بر آن (از جمله اصل حسن نیت، اصل ذی نفعی، اصل جبران خسارت، اصل احتمالی و اتفاقی موضوع خطر، و عواملی هم چون الحاقی و تحمیلی بودن قرارداد بیمه و موقعیت برتر بیمه گر نسبت به بیمهگذار از حيث اطلاعات و وضعیت اقتصادی و حرفه و تخصص بیمه گر و پیچیدگی قرارداد بیمه و هم چنین غیر تجاری بودن عقد بیمه و ارتباط آن با نظم عمومی و حقوق اشخاص ثالث)، آیا باید از قرارداد بیمه نیز تفسیر همانند سایر قراردادها نمود یا اینکه ویژگی و اصول حاکم بر قرارداد بیمه ایجاب میکند که تفسیری متفاوتی متناسب با ویژگی قرارداد بیمه به عمل آورد؟ 2- قاعده تفسیر علیه انشاء کننده با توجه به اصول حاکم بر عقد بیمه و فلسفه وجودی عقد بیمه نمیتوان از قواعد عمومی قراردادها برای تفسیر عقد بیمه استفاده نمود.
اما اگر قرارداد را باطل یا منفسخ بدانیم به نفع بیمه گر است در حالی نباید بیمهگذار به خاطر تقصیر بیمه گر متحمل ضرر گردد بلکه باید به کمک تفسیر، ضرر نیز عامل آن جبران نماید( من له الغنم و عليه الغرم) از اصل حسن نیت در جهت تعادل و توازن در رفتارهای طرف قرارداد با توجه به دگرگونیهای عصر حاضر در ایجاد و انعقاد و تفسیر قراردادها و تغییر شرایط قراردادی استفاده میگردد و همین امر باعث شده است تا اصل مزبور از جایگاه ویژه در حقوق قراردادها و معاملات برخوردار گردد(زندی فر، 1378: 44).