چکیده:
شناخت فرهنگ و تمدّن ایران زمین جهت ارج نهادن به گذشتۀ پر بارش، مدیون کسانی است
که در این راه گام نهادهاند. این پژوهش به بررسی و شناسایی زنانی میپردازد که در روزگار
گذشته، دست به مطالعه، تحقیقات یا حفّاری باستانشناسی در مناطق مختلف ایران زده و نتایج
حاصله در بررسیهای خویش را بهثبت رساندهاند. زنان باستانشناسی که به تنهایی یا همراه با
همسرانشان، رنج شرایط سخت اجتماعی و ... را تحمّل کرده و به کاوش و مطالعات
باستانشناسی و تاریخی پرداختند، و اگرچه تعدادشان اندک است، اما نتایج حاصله از چنان
ارزشی برخوردار است که امروزه بسیاری از مورخان، باستانشناسان، جامعه شناسان و
مردمشناسان در راستای پژوهشهای خود به دستآوردهای موصوف، مراجعه میکنند.
روش پژوهش در این مقاله، کتابخانهای و با استفاده از شیوة توصیفی و تحلیلی است. نتایج
بهدست آمده مشخص میکند که زنان باستانشناس و ایرانشناس خارجی و ایرانی، در شناسایی
آثار باستانی ایران و تهیۀ شناسنامههای جدید برای این آثار که بسیاری از آنها در موزه های ایران
و خارج نگهداری میشود، و نیز ثبت اسناد و مدارک مادی برای تدوین تاریخ ایران و تغییر
دیدگاه های موجود در مورد آثار تاریخی، نقشی مثبت و اساسی بر عهده داشتهاند، اگر چه نام
بسیاری از آنان تا کنون مهجور مانده است. امید که به دور از تعصّبات به معرفی آنان بپردازیم و
سعی کنیم داشته های امروزمان را نیز قدر بدانیم.
خلاصه ماشینی:
نتـايج به دست آمده مشخص مي کند که زنان باستانشناس و ايرانشناس خارجي و ايرانـي ، در شناسـايي آثار باستاني ايران و تهيۀ شناسنامه هاي جديد براي اين آثار که بسياري از آنها در موزههاي ايـران و خارج نگه داري مي شود، و نيز ثبت اسـناد و مـدارک مـادي بـراي تـدوين تـاريخ ايـران و تغييـر ديدگاههاي موجود در مورد آثار تاريخي ، نقشي مثبت و اساسي بـر عهـده داشـته اند، اگـر چـه نـام بسياري از آنان تا کنون مهجور مانده است .
اگر به درستي بنگريم و تاريخ باستان شناسي (حفاري ) در ايران را مورد بررسي قـرار دهيم ، ميبينيم ، حفاري و جستجوي گنج و خريد و فروش عتيقه (نه کاوش علمي)، در ميان ايرانيان نيز مانند ديگر مردمان جهان رواج داشته است .
اگرچه گاهي در برخي متون تاريخي ميخوانيم که ناصرالدين شاه اقـدام بـه حفـاري و کاوش در فلان محل باستاني کرده ، اما وي ايـن کـار را بـا نيـت مطالعـه و تحقيـق در چگونگي گذشته به عنوان يک باستان شناس انجام نميداده ، بلکه منظور و هدف اصـلي وي، صرفا به دست آوردن طلا و نقره و اشياي با ارزش قديمي بوده است .
تمام اين تلاش ها و زحمات با شرايط آن زمان و با محـدوديت هايي کـه بـراي زنـان در جامعه وجود داشت ، صورت گرفت ؛ اما شروع تحقيقات مربوط به محوطه هاي باستان شناسي توسط زنان در ايران ، کمي ديرتر شروع شد.