چکیده:
مسیله مقاله حاضر این است که آیا میتوان برای تعامل میان آحاد جامعه و حکومت از میان گزارههای نهجالبلاغه قواعد روشنی استخراج کرد؟ قواعدی که با کاربست و رعایت آنها، بتوان از خطر ابتلا به وضعیت جوامعی که با نادیدهگرفتن قواعد تعاملی مطلوب، موجبات ذلت و خواری و بلکه سقوط خود را فراهم کردند، جلوگیری کرده و باعث عزت و سربلندی و ارایه الگویی برای جوامع امروزی شویم؟ در پاسخ به این مسیله، برای گردآوری دادهها، از شیوه کتابخانهای و بررسی اسنادی و برای تجزیه و تحلیل دادهها، از روش توصیفی و تحلیل محتوایی گزارههای مستخرج، استفاده کردیم. نتایج این تحقیق در دو بخش قواعد ارتباطی حاکمیت با مردم، و قواعد ارتباطی مردم با حاکمیت ارایه شده که در بخش اول قواعدی همانند مسیولیتپذیری، انتقادپذیری، رعایت اعتدال و انصاف در مواجهه با مردم، پرهیز از امتیازخواهی و... در بخش دوم قواعدی چون وفاداری نسبت به حکومت، خیرخواهی نسبت به حکومت در آشکار و نهان، اجابت خواستههای حکومت، و اطاعت از فرمانهای حکومت اسلامی مطرح شده است.
خلاصه ماشینی:
حضرت امير( با اشراف به اين موضوع خطاب به آحاد جامعه اينگونه ميفرمايد: «وَ إِنَّ مِنْ أَسْخَفِ حَالاَتِ الْوُلاَةِ عِنْدَ صَالِحِ النَّاسِ، أَنْ يُظَنَّ بِهِمْ حُبُّ الْفَخْرِ، وَ يُوضَعَ أَمْرُهُمْ عَلَى الْكِبْرِ، وَ قَدْ كَرِهْتُ أَنْ يَكُونَ جَالَ فِي ظَنِّكُمْ أَنِّي أُحِبُّ الإِطْرَاءَ، وَ اسْتِمَاعَ الثَّنَاءِ؛ وَ لَسْتُ ـ بِحَمْدِاللهِ ـ كَذلِكَ، وَ لَوْ كُنْتُ أُحِبُّ أَنْ يُقَالَ ذلِكَ لَتَرَكْتُهُ انْحِطَاطاً لِلّهِ سُبْحَانَهُ عَنْ تَنَاوُلِ مَا هُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنَ الْعَظَمَةِ وَ الْكِبْرِيَاءِ» (نهجالبلاغه، 1379، خطبه 216)؛ يكى از زشتترين حالات حاكمان نزد انسانهاى صالح اين است كه مردم دربارة آنان گمان به فخرفروشى برند، و كارشان چهرة برترىجويى به خود گرفته باشد، و من خوش ندارم كه در ذهن شما اين گمان بگذرد كه من مدح و تمجيد، و شنيدن ثنايم را دوست دارم، و خدا را سپاس مىگويم كه من چنين نيستم، و اگر هم اينگونه تعريف و تمجيدها از خود را دوست داشتم آن را بهجهت خضوع و كوچكى در برابر خداى سبحان رها مىكردم، كه عظمت و كبريايى تنها سزاوار اوست.
وفاداري نسبت به حکومت امام( در خطبه 34 نهجالبلاغه، بعد از بيان حقوق مردم بر رهبر جامعه و حکومت اسلامي، به چهار مورد از حقوق خود و درواقع حکومت اسلامي بر مردم اشاره کرده و در بيان اولين حق ميفرمايد: «وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ فَالْوَفَاءُ بِالْبَيْعَةِ...