چکیده:
غیرت، تغییر حال طبیعی انسان و دگرگونی درونی او برای حفظ حریمها معنا شده است. این خصیصة مهم در متون دینی ما با عباراتی نظیر لازمة انسانیت و خصیصة انسان پرهیزکار ستوده شده و در فقه غنی اسلامی برای آن شروط و ضوابطی معین شده است. یکی از اقسام غیرت که بهعلت حساسیت آن، معرکة آرا شده و از طرفی دستمایة دشمنان اسلام برای خدشهدار کردن وجهة دین گردیده، غیرت ناموسی است. این مقاله به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با هدف تبیین صحیح از این نوع غیرت در فقه و معیار آن از منظر فقه امامیه، به نگارش درآمده است. یافتههای این مقاله که با بررسی دقیق بر روی مصادیق غیرت ناموسی در فقه است، بیانگر آن است که مهمترین ملاکهای فقهی بر غیرت ناموسی عبارتاند از: ارتکاب عمل منافی عفت توسط زن بهصورت آشکار در زمان عده، احراز شرایط حد زنا و احصان توسط زوج، لزوم رعایت حدود حجاب و عفاف در روابط زن و مرد، رعایت حق قسم و حق مواقعة زوجه. ملاکهایی نظیر فرار از خانه، سوءظن و شایعات، ازدواج پنهانی، امتناع از ازدواج اجباری و... که در پروندههای مرتبط با بحث غیرت مشاهده میشود، هیچ وجهة شرعی ندارد و از این رو، این مقاله پیشنهاد الحاق مواد قانونی در این رابطه و بیان شرایط آن و نیز فرهنگسازی در این زمینه را دارد.
Zeal means a change in the natural mood of a man and his inner transformation to protect his/ her privacy. This significant characteristic has been praised in our religious texts with phrases such as the necessity of humanity and the characteristic of a pious person, and the conditions and terms have been designated for it in the Islamic jurisprudence. One type of zeal is the zeal of family, which has been contested for its sensitivity, and on the other hand, has been used by the enemies of Islam to sabotage the image of the religion. This article has been written in a descriptive-analytical method and with the aim of correctly explaining of this kind of zeal and its criteria from the viewpoint of Imami jurisprudence. The findings of this article, which are based on a detailed analysis of the examples of family zeal in jurisprudence, delineates that the most vital jurisprudential criteria for family zeal are the committing of an act of violation of chastity by a woman in the time of Idah, the need to meet the conditions of the permission to kill in case the wife is unfaithful, hijab and chastity by women are not observed, and wife decency, family privacy and protection have not been met. Criteria such as running away from home, suspicion and rumors, confidential marriages, refusal of forced marriages, etc., which are seen in the cases related to the discussion of zeal, have no Shariah justification and rational, and therefore this article proposes to amend the legal elements in this matter. It has the expression of conditions as well as culture cultivation in this field.
خلاصه ماشینی:
یافتههای این مقاله که با بررسی دقیق بر روی مصادیق غیرت ناموسی در فقه است، بیانگر آن است که مهمترین ملاکهای فقهی بر غیرت ناموسی عبارتاند از: ارتکاب عمل منافی عفت توسط زن بهصورت آشکار در زمان عده، احراز شرایط حد زنا و احصان توسط زوج، لزوم رعایت حدود حجاب و عفاف در روابط زن و مرد، رعایت حق قسم و حق مواقعة زوجه.
این نوع از غیرت برای حفظ عفت و پاکی مردان و زنان جامعه در دین اسلام مورد تأکید واقع شده است 2.
لزوم احراز شرایط مجوز قتل در خیانت زوجه یکی از مسائلی که ارتباط مستقیم با مقولة غیرت ناموسی دارد، حکمی است که در باب حدود کتب فقهی (طوسی، 1387ق، ج8، ص76) و روایی (ابن بابویه، 1363، ج4، ص16) مشاهده میشود؛ با این مضمون: اگر مردی همسرش را در حال زنا با مرد بیگانهای ببیند، میتواند زن و زانی، هر دو را به قتل برساند.
نتیجه این است که به نظر میرسد یکی از موقعیتهایی که عرف بهطور قطع و یقین، آن را مشمول قلمرو غیرت ناموسی میداند، وضعیتی باشد که زوج همسر خود را در حال رابطة نامشروع با مرد بیگانه مییابد؛ اما با بررسی احکام مربوط به این موضوع، به دست میآید که شرع این موقعیت را مجوزی برای رفتار تلافیجویانه و مجازات شخصی زوج بهطور مطلق و بدون هیچ قیدوشرط محسوب نمیکند و با وضع شرایط و قیودی، جلوی اقدام عجولانه و بدون بررسی زوج را سد میکند و هشدار میدهد که در صورت عمل خلاف این حکم، زوج جان خود را در قصاص از دست میدهد.