چکیده:
قومیت گرایی در آذربایجان خود را در دو برهه زمانی نشان داده است: اول در سال 1324 به شکل فرقه دموکرات آذربایجان که کشور را تا مرز تجزیه پیش برد، و دوم در فعالیتهای حزب خلق مسلمان در اوایل انقلاب اسلامی. بررسی علل شکل گیری چنین رخ دادهایی، برای مدیریت صحیح آنها و همچنین برای حفظ انسجام اجتماعی و وحدت ملی ضروری است. هدف این مقاله مطالعه عوامل موثر بر گرایش به پان ترکیسم در آذربایجان است. بدین منظور، با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای چند مرحله ای، 400 نفر به عنوان نمونه از چهار استان آذزی نشین آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان برای مصاحبه انتخاب شدند. تحلیل رگرسیون دادهها نشان داد متغیرهای مطالب نامناسب مطبوعات، محرومیت نسبی، رسانههای خارجی، فعالیت نخبگان قومی، ممنوعیت تدریس زبان ترکی و برخورد با فعالان قومی با متغیر وابسته (پان ترکیسم) رابطه معنادار مستقیمی دارند. توجه صدا وسیما و مطبوعات به حساسیتهای قومی و تولید نکردن برنامه و مطالب توهین آمیز، توجه به مسائل قومی مطرح در قانون اساسی و کاهش محرومیت نسبی میتواند به کاهش این نوع قومیت گرایی در کشور کمک کند.
Pan-Turkism has shown itself in two different decades in Iran: first in the Azerbaijan Democratic Party in 1945-1946 and secondly in the Muslim People's Republic Party in 1979. To maintain the social solidarity and national unity of Iran, it is crucial to study the influential factors of Pan-Turkism. To do this, we selected 400 subjects from four Azeri provinces – East Azerbaijan, West Azerbaijan, Ardabil, and Zanjan- as our research sample, using the multi-stage clustering sample. The regression analysis demonstrated that the independent variables such as insulting remarks from the press, relative deprivation, foreign mass media, Azeri ethnic elites, forbidding the Turkish Language, and arresting ethnic activists had significant relationships with Pan-Turkism. Key Words: Azerbaijan, Pan-Turkism, Azeri Turkish elites, relative deprivation, ethnic issues.
خلاصه ماشینی:
گرايش به پان ترکيسم در مناطق آذري نشين ايران شعبان محمدي ،* احمد رضايي ،** نادر رازقي *** (تاريخ دريافت: ١٤٠٠/١١/١٥، تاريخ پذيرش: ١٤٠١/٠٢/١٥) چکيده قوميت گرايي در آذربايجان خود را در دو برهه زماني نشان داده است: اول در سال ١٣٢٤ به شکل فرقه دموکرات آذربايجان که کشور را تا مرز تجزيه پيش برد، و دوم در فعاليتهاي حزب خلق مسلمان در اوايل انقلاب اسلامي.
تحليل رگرسيون دادهها نشان داد متغيرهاي مطالب نامناسب مطبوعات، محروميت نسبي، رسانههاي خارجي، فعاليت نخبگان قومي، ممنوعيت تدريس زبان ترکي و برخورد با فعالان قومي با متغير وابسته (پان ترکيسم) رابطه معنادار مستقيمي دارند.
قنبري برزبان و همکاران (١٣٩١) نيز در تحقيق خود به اين نتيجه رسيده اند که احساس محروميت از فرصت هاي برابر اجتماعي، سياسي ، فرهنگي و اقتصادي و امکانات ملي و همچنين گسترش ارزش هاي جهاني در ميان اعراب خوزستان باعث افزايش گرايش به هويت قومي و تضعيف هويت ملي شده است.
جدول ١: نتايج تحليل پايايي متغيرهاي اصلي تحقيق رديف متغيرها تعداد گويه ضريب پايايي ١ محروميت نسبي ٠/٧٦ ٢ ٢ برخورد با فعالان قومي ٣ ٠/٨٧ ٣ برنامههاي نامناسب صدا وسيما ٣ ٠/٧٥ ٤ تدريس زبان ترکي ٠/٧٧ ٣ ٥ مطالب اختلاف برانگيز مطبوعات ٣ ٠/٧٨ ٦ استفاده ابزاري نخبگان ٣ ٠/٨١ ٧ مشارکت سياسي نخبگان ٣ ٠/٨٢ ٨ رسانههاي خارجي ٠/٧٦ ٥ ٩ پان ترکيسم ٠/٨٧ ٢٠ تعريف نظري و عملياتي مفاهيم متغير پان ترکيسم.