چکیده:
ترکیه با برخورداری از موقعیت بالادستی در حوضه آبریز دجله و فرات، 14 سد بر فرات و 8 سد بر دجله ساخته است. از آنجا که سرشاخههای اصلی رودهای یادشده از خاک ترکیه سرچشمه میگیرد، این سدسازیها، قابلیت مهار تقریبا تمام آورد سالانه رودهای دجله و فرات در خاک این کشور را ایجاد کرده است. سدسازیهای ترکیه زمینه منازعه کشورهای تاثیرپذیر از رودهای بینالمللی دجله و فرات با این کشور و میان یکدیگر را فراهم ساخته است. هدف پژوهش تبیین پیامدهای سدسازیهای ترکیه بر امنیت ملی کشورهای تاثیرپذیر از دجله و فرات است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی میکوشد به این پرسش پاسخ دهد: سدسازیهای ترکیه بر رودهای دجله و فرات چه پیامدهایی بر امنیت ملی کشورهای تاثیرپذیر از این رودها داشته است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد سدسازیهای ترکیه به تضعیف اکوسیستمهای طبیعی با خشک شدن بخشهای وسیعی از تالابهای میانرودان و تخریب محیطزیست منطقه تاثیرپذیر با شکلگیری کانونهای ایجاد و انتشار ریزگرد، افزایش بیماری، بیکاری، قاچاق، ناامنی و گسترش مهاجرت منجر شده است. ترکیه با استفاده از موقعیت ژئوپلیتیکی، سیاستهای یکجانبهگرایانه و توسعهطلبانه خود را از طریق کنترل منابع حیاتی و راهبردی حوضه آبریز دجله و فرات، عملیاتی و نقش هیدروهژمونی، ایفا کرده است. سدسازیهای ترکیه، امنیتملی کشورهای تاثیرپذیر از رودهای دجله و فرات را به مخاطره انداخته است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و با ابزار فیشبرداری از اسناد، کتب، رسانهها، مقالات و منابع الکترونیکی صورت پذیرفته است.
Turkey, with its upstream position in the Tigris and Euphrates catchments, has built 14 dams on the Euphrates and 8 dams on the Tigris. Since the main tributaries of these rivers originate in Turkey, these dams have the ability to control almost all the annual flows of the Tigris and Euphrates rivers in the country. The construction of dams in Turkey has provided the ground for conflict between the countries affected by the international rivers Tigris and Euphrates with this country and among each other. The aim of this study is to explain the consequences of Turkish dams on the national security of the countries affected by the Tigris and Euphrates. This research tries to answer the question with a descriptive-analytical method: What implications has the construction of Turkish dams on the Tigris and Euphrates rivers had on the national security of the countries affected by these rivers? Findings show that Turkish dam construction has weakened natural ecosystems by drying up large parts of the Mesopotamian wetlands and destroying the environment of the affected area by forming foci of dust formation, increasing disease, unemployment, smuggling, insecurity and expanding migration. Using its geopolitical position, Turkey has pursued its unilateralist and expansionist policies by controlling the vital and strategic resources of the Tigris and Euphrates basins, operating and playing a hydro-hegemonic role. Turkish dams have endangered the national security of countries affected by the Tigris and Euphrates rivers. Data collection was done by library method and with the tool of recording documents, books, media, articles and electronic sources
خلاصه ماشینی:
شباهت هاي پژوهش حاضر با اين مقاله ، بررسي تاثيرات جنگ و درگيري بر عناصر زيست محيطي ، تبيين پيامدهاي تغيير مسير رودها، سدسازي هاي گسترده و بهره برداري هاي بي رويه از منابع آبي مشترک ، نابودي تالاب هاي منطقه در پي تضعيف بوم سازگان طبيعي و تخريب عناصرزيست محيطي ، افزايش کانون هاي شکل گيري و انتشار گردوغبار و ريزگرد به دليل مديريت ناکارآمد منابع آبي مشترک ، بحراني بودن شرايط زيست محيطي منطقه و کشورهاي پايين دست رودها، به خطر افتادن امنيت اقتصادي ، تهديد حيات فرهنگي - اجتماعي و تشديد معضلات سياسي - امنيتي در منطقه و کشورهاي تاثيرپذير از دجله و فرات و تفاوت هاي آن ، تبيين پيامدهاي پروژه گاپ بر محيط زيست ، آثار تاريخي ، فرهنگي - اجتماعي و امنيت ملي کشورهاي تاثيرپذير، به خصوص عراق ، سوريه و ايران است .
افزون بر آنچه بيان شد، ايران سومين کشور تاثيرپذير از رودهاي دجله و فرات است و پس از عراق و سوريه ، بيشترين آسيب هاي ناشي از سدسازي هاي يادشده در ابعاد مختلف بر اين کشور تحميل شده است ؛ در پي سدسازي هاي گسترده ترکيه ، بخش هاي وسيعي از جغرافياي ايران بر اثر تضعيف و نابودي بوم سازگان طبيعي و تخريب عناصر زيست محيطي منطقه تاثيرپذير، به ويژه خشک شدن بخش هاي وسيعي از تالاب بزرگ هورالعظيم واقع در مرز ايران و عراق با پديده مرگبار و زيان بار ريزگردها، مواجه شده است ؛ ريزگردها، سلامت انساني ، حيات فرهنگي - اجتماعي و فعاليت هاي اقتصادي ساکنان نواحي غرب و فصلنامه علمي -پژوهشي جنوب غرب ايران را تا حد قابل توجهي به مخاطره انداخته است .