چکیده:
مَثَلها از شاخصترین گونههای ادب عامه و عصارۀ فکری و فرهنگی جوامع بشری هستند که همواره گسترۀ پژواک باورها، اندیشهها، احساسات، آلام، آرزوها، آرمانها و آداب و رسوم اقوام گوناگون بودهاند. مثلها ویژگیهای متعدد دارند که از مهمترین آنها، جنبۀ اندرزی است. لکها از اقوام اصیل و بافرهنگ ایرانی به شمار میآیند که بیشتر در مناطقی از غرب و جنوب غرب کشور سکونت دارند. این گروه ایرانی به زبان لکی سخن میگویند و از ادب شفاهی غنی، خاصه در بخش مثلها، برخوردارند. در این پژوهش که روشی توصیفی- تحلیلی دارد و با استفاده از منابع کتابخانهای و دادههای میدانی صورت گرفته است، جایگاه اندرز و نیز مهمترین مقولههای آن در مثلهای مردم لکزبان شهرستان دلفان، بررسی و تحلیل شده است. دستاورد پژوهش دلالت بر بسیاری و گوناگونی مفاهیم اندرزی در محتوا و درونمایۀ مثلها دارد که خود نشانی از اندرزگرایی و پندآموزی در زندگی قوم لک است. تنوع موضوعی اندرز و تعلیم در مثلهای لکی مشتمل بر ده مقولۀ مهم در حوزههای گوناگون زندگی است که عبارتند از: فضیلتهای اخلاقی و سفارش به آنها، نهی از رذیلتهای اخلاقی، آموزههایی دربارۀ تدبیر امور، مسئولیتها و مشکلات، آموزههایی دربارۀ تربیت فرزند، آموزههایی دربارۀ رفتوآمدها، روابط و تعاملات اجتماعی، آموزههایی دربارۀ روزی و معیشت، آموزههایی دربارۀ زبان و سخن، آموزههایی دربارۀ شراکت و مسائل اقتصادی، آموزههایی دربارۀ کار، کوشش و اغتنام فرصت و آموزههایی دربارۀ همنشینی، دوستی و دشمنی. در این جستار، 50 مثل لکی مرتبط با این مقولهها انتخاب، بررسی و تحلیل شده است.
Parables, the most prominent types of popular literature, are the intellectual and cultural extract of human societies, which have always echoed the beliefs, thoughts, feelings, miseries, desires, ideals and customs of different ethnic groups. Parables have many features, the most important of which being the didactic one. The Laks are one of the original and cultured Iranian tribes live mostly in the west and southwest of the country. This Iranian ethnic group speak the Laki language and has a rich oral literature, particularly in parables. This study, which has a descriptive-analytical method, is done using library resources and field data, the significance of advice and its most prominent categories in the parables of the Laki-speakers in Delfan have been investigated. The results reveal many varied concepts of advice in the content and theme of the parables, in which the effect suggests that Laki-speakers advocate advice. The thematic variety of advice in Laki parables encompasses 10 major categories in various areas of life, including: moral virtues and ordering them, forbidding moral vices, teachings of managing affairs, responsibilities and problems, raising a child, relationships and social interactions, livelihood, language and speech, partnership and economic issues, about work, striving and seizing opportunities, and teachings of companionship, friendship and enmity. In this study, 50 Laki parables related to these categories have been selected, reviewed and analyzed.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش که روشي توصيفي - تحليلي دارد و با استفاده از منابع کتابخانه اي و داده هاي ميداني صورت گرفته است ، جايگاه اندرز و نيز مهم ترين مقوله هاي آن در مثل هاي مردم لک زبان شهرستان دلفان ، بررسي و تحليل شده است .
تنوع موضوعي اندرز و تعليم در مثل هاي لکي مشتمل بر ده مقولۀ مهم در حوزه هاي گوناگون زندگي است که عبارتند از: فضيلت هاي اخلاقي و سفارش به آن ها، نهي از رذيلت هاي اخلاقي ، آموزه هايي دربارٔە تدبير امور، مسئوليت ها و مشکلات ، آموزه هايي دربارٔە تربيت فرزند، آموزه هايي دربارٔە رفت وآمدها، روابط و تعاملات اجتماعي ، آموزه هايي دربارٔە روزي و معيشت ، آموزه هايي دربارٔە زبان و سخن ، آموزه هايي دربارٔە شراکت و مسائل اقتصادي ، آموزه هايي دربارٔە کار، کوشش و اغتنام فرصت و آموزه هايي دربارٔە همنشيني ، دوستي و دشمني .
اين موضوعات و مفاهيم اندرزي و تعليمي، از نظر ارتباط با حوزه هاي گوناگون زندگي فردي و اجتماعي انسان و پوشش اين حوزه ها، تحت عنوان ده مقوله و دستۀ کلي و مهم تر، قابل تبيين و تحليل است که براي اين کار، در مجموع ، ۵۰ مثل لکي، به اقتضاي حجم جستار، انتخاب و بررسي شده است .