چکیده:
حادثۀ عظیم عاشورا مملوّ از پایمردیها و حماسههایی است که امام حسین (ع) و اصحاب بزرگوار آن حضرت، قهرمان آن بودند؛ لذا این بعد (حماسه) از ابعاد آن حادثۀ جاوید، بیشتر از سایر ابعاد جلوه کرده و از برجستگی ویژهای برخوردار است. هدف از مقالۀ حاضر، تطبیق زمینههای حماسی- آیینی اشعار عاشورایی در آثار الهامی کرمانشاهی و عبّاسقلی یحیوی اردبیلی -دو شاعر شیعیِ پارسیگوی و ترکیسرای- است. فرضیۀ پژوهش این است که اشعار عاشورایی الهامی و یحیوی، متضمّن افکار بلند حماسی، دینی و تعلیمی است که با روایتهای خاصّ آن دو و با زبانی هنری و ادبی به زیور شعر آراسته شده است و به انعکاس ارزشهای آیینی (دینی) و حماسی عاشورا از قبیل پایمردی، ایثار، نثار، مقاومت، مبارزه و ایستادگی در برابر بیدادگریهای اشخاص و حکومتهای ظالم، ستایش آزادگی و آزادیخواهی، سازشناپذیری در برابر ظلم، دعوت به مبارزه و پایداری در برابر بیدادگران و جهاد، شهادت و اندیشههای انقلابی تشیّع در گسترۀ ادب فارسی و ترکی پرداخته است. نتیجۀ پژوهش نشان میدهد که دو شاعر عاشورایی در بسیاری از مسائل حماسی از قبیل وصف جزئیات نبرد، مردانگیهای امام حسین (ع) و یاران ایشان و ناجوانمردیهای سپاه دشمن، ذکر خرقعادت و غیره دیدگاه مشترکی داشتند؛ الهامی از شاهنامه بیشتر از یحیوی استفاده کردهاست و با انتخاب وزن و سبک شاهنامه، بر میزان تأثیر اشعار حماسی خود افزودهاست؛ یحیوی نیز با انتخاب «مادر» به عنوان دعاکنندۀ برای قهرمان خود جهت پیروزی بر دشمن، بر روح غنایی اشعار حماسی خود افزوده است.
The great event of Ashura is full of persistence and epics in which Imam Hussein (A.S.) and his noble companions were the heroes, so this aspect (epic) of that eternal event is more prominent than other dimensions and it has a special significance. In the present article, using a comparative approach, the epic, ritualistic backgrounds of Ashura are explained in the works of Elhami Kermanshahi and Abbas Gholi Yahyavi Ardabili and the reflection of ritual (religious) and epic values of Ashura such as: steadfastness, self-sacrifice, resistance, struggle and resistance against tyranny of oppressive individuals and governments, praise of freedom and libertarianism, incompatibility against oppression, invitation to defense and perseverance against tyrants and Jihad and martyrdom, and Shiite revolutionary ideas were studied in the field of Persian and Turkish literature with thought-provoking and instructive examples. Finally, the article concludes by examining the poetic purposes and its value and literary consequences.
خلاصه ماشینی:
نتيجۀ پژوهش نشان ميدهد که دو شاعر عاشورايي در بسياري از مسائل حماسي از قبيل وصف جزئيات نبرد، مردانگي هاي امام حسين (ع ) و ياران ايشان و ناجوانمردي هاي سپاه دشمن ، ذکر خرق عادت و غيره ديدگاه مشترکي داشتند؛ الهامي از شاهنامه بيشتر از يحيوي استفاده کرده است و با انتخاب وزن و سبک شاهنامه ، بر ميزان تأثير اشعار حماسي خود افزوده است ؛ يحيوي نيز با انتخاب «مادر» به عنوان دعاکنندٔە براي قهرمان خود جهت پيروزي بر دشمن ، بر روح غنايي اشعار حماسي خود افزوده است .
بيان مسئله واقعۀ عاشورا در بين مسلمانان و از جمله اهل تشيع اهميت بسزايي دارد؛ از اين رو منشأ هنرنماييهاي شاعران بسياري شده است که ضمن ابراز تأسف بر شهادت و مظلوميت هاي امام حسين و يارانش ، دلاوريها و مردانگيهاي آنان را به عنوان مضامين مشترک اشعار خود، به تصوير کشيده و به تبيين و توضيح ابعاد مهم واقعۀ عاشورا پرداخته اند.
رستگار فسايي، ۱۳۷۳: ۱۲)، از جملۀ مؤلفه هاي اشعار عاشورايي نيز هست که شاعران در آن ، مجموعه اي از حوادث داستاني داخل کرده اند؛ آوردن خبر شهادت امام حسين و اکبر و قاسم و اصغر از اين قبيل است ؛ به طوري که کبوتران حرم با بازماندگان اهل حرم ابراز همدردي و اظهار غم و اندوه کرده اند.