چکیده:
در آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع) واژگان بسیاری یافت می شود که در ظاهر به یک معنا هستند، اما با دقت در آیات و روایات، به معانی بیشتر و عمیقتر آن و متمایز شدن آن واژه از دیگر واژه های هم معنای خود پی میبریم. گاه این قرابت معنایی تا جایی است که تمایز آنها را از یکدیگر دشوار می سازد و در ترجمه به صورت کاملا مترادف برگردان می شوند. یکی از این واژه های قریب المعنا، کلمه «راه» است که در اکثر موارد به صورت «صراط»، «سبیل» و «طریق» دیده می شود. مساله پژوهش حاضر یافتن مفهوم «صراط»، «سبیل» و «طریق» و مصادیق آنها در آیات قرآن و روایات در بحثی تبیینی – تطبیقی است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که هرچند در لغت برخی از واژه ها با یکدیگر وجوه مشترک دارند، اما این اشتراکات به معنای ترادف تام میان این الفاظ نبوده و تفاوت هایی در معنا نیز میان آنها وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
بااین وجود، در کتاب قرآن ، بعضاً با الفاظی برخورد میکنیم که معنایی نزدیک به هم دارند و گاه این قرابت معنایی تا جاییاست که تمایز آنها را از یکدیگر دشوار میسازد و در ترجمه به صورت کاملا مترادف برگردان میشوند؛ لکن از آنجاکه باور داریم متن قرآن ، متنی محکم و دقیق است و بدان جهت که این کتاب با تمامی صلابتش به خداوند حکیم تعلق دارد و خداوند هیچ کاری را بدون هدف انجام نمیدهد و همه کارهای او از علم و حکمت وی نشأت گرفته اند، درمییابیم که قرآن حکیم به عنوان کامل ترین کتاب هدایت بشر، از این قاعده مستثنی نیست و در نتیجه انتخاب الفاظ آن حساب شده بوده (طهماسبی و همکاران ، ١٣٩٢: ١٥٦) و هرچند در لغت برخی از واژه ها با یکدیگر وجوه مشترک دارند، اما این اشتراکات به معنای ترادف تام میان این الفاظ نبوده و تفاوت هایی در معنا نیز میان آنها وجود دارد.
اهل بیت (ع ) با بررسی واژه «سبیل » در منابع روایی مشخص میشود که گاهی خود افراد و یا اطاعت از آن ها به عنوان سبیل معرفی میشود؛ هم چنان که امام صادق (ع ) در روایتی به صراحت بیان میکنند که ما اهل بیت (ع ) همان سبیل الله هستیم که خداوند به تبعیت از آن فرمان داده است : «َنحْنُ وَ الَّلهِ سَبِیل ُالَّلهِ اَّلذِی أَمَرَالَّلهُِ باِّتبَاعِهِ وََ نحْنُ وَالَّلهِ الصِّرَاط ُاْلمُسْتَقِیمُ وََ نحْنُ وَ الَّلهِ اَّلذِینَ أَمَرَالَّلهُ اْلعِبَادَ ِبطَاعَتِهِم ْ» (ابن شاذان قمی، ١٣٦٣: ٦٦/٢).