چکیده:
سلمان ساوجی از شاعران توانای سدۀ هشتم هجری است که در قالب های مختلف شعر فارسی، طبع آزمایی کرده و آثار گرانسنگی از خود به یادگار گذاشته است. وی بیشتر، به عنوان شاعری قصیده سرا و مداح شناخته می شود؛ هرچند در عرصۀ غزل نیز صاحب سبک است و شعر او با بزرگانی چونان خواجه حافظ سنجیده شده است. آنچه در غزلیّات سلمان ساوجی مشهود است، تأثیرپذیری پر رنگ وی از جهان نگری اهل تصوّف است. وی اگرچه شاعری مداح بوده، در غزلیّات خود، از مسائل تعلیمی، حکمی و عرفانی بهره بسیار برده است.این جستار که بر اساس مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی انجام می گیرد بازتاب جهان نگری صوفیه را در غزلیّات سلمان ساوجی بررسی می کند و با تکیه بر آثار عرفانی به تحلیل دیدگاه های وی می پردازد. نتیجۀ پژوهش آشکار می کند که سلمان ساوجی در عرصۀ غزل، از جهان بینی اهل عرفان، تأثیر بسیار پذیرفته است؛ به گونه ای که مباحث مربوط به توحید و هستی شناسی و همچنین، مسائل مربوط به عرفان عملی و سلوک عرفانی در غزلیات او، نمود بسیاری دارد. سلمان با نگاه وحدت گرایانه و الهیات رندانة خود به تحلیل مفاهیم عرفانی پرداخته و برداشت های عمیقی از آنها ارائه داده است.
Salman Savoji is one of the talented poets of the eighth century AH who has tried various forms of Persian poetry and left precious works. He is mostly known as an ode poet and a eulogist, although he also has lyrics. In this regard, he has been compared to great people such as Khajeh Hafez Shirazi. Salman Sajoji's poems are mostly in praise of kings and ministers, especially the kings of the Jalayri dynasty. However, he has poems in teaching and wisdom as well as the praising of the Prophet Muhammad and his saints, which, of course, are less frequent. What is obvious in Salman Savoji's sonnets is that he is very influenced by the Sufi thoughts. As a praiseworthy poet, he has used a lot of educational, theological and mystical issues in his lyric poems. This research is based on library studies and a descriptive-analytical method, examines the reflection of Sufi thoughts in Salman Sajoji's lyrics poems, and analyzes his views based on mystical works. The result of the research reveals that Salman Savoji has been greatly influenced by the ideology of mystics in the field of lyric poetry. The evidence comes from the use of the topics related to monotheism and ontology as well as issues related to practical mysticism and mystical behavior in his sonnets. Salman has analyzed mystical concepts with his unifying view and has provided deep insights into them.
خلاصه ماشینی:
ســـلمان ســـاوجی از نظرگاه وحدت گرایانه ، به جهان آفرینش مینگرد؛ وی جهان آفرینش را تجلّی حق میداند و معتقد است که بهار حسن معشوق ، جهان را تازه میکند -هرچند هر کس را یارای ادراک این دقیقه نیست : بهـار عـالم حســـنت ، جهان را تازه میدارد به رنگ اصحاب صورت را، به بو ارباب معنی را فروغ حسن رویت کی، تواند دید هر بیدل ؟ دلی چون کوه میبـایـد، که بر تابد تجلّی را (سلمان ساوجی، ١٣٨٩: ٢٤٢) به دیگر ســخن ، وجودی جز آن واحد مطلق ، یعنی خداوند، نیســت و ظهورات و تعینـات همگی اموری اعتبـاریانـد کـه در برابر آن واحد مطلق وجود حقیقی ندارند و تحقّق آنها بدو اسـت .
(825 ســلمانی ســاوجی نیز تجلّیات حق را مختلف و متنوّع میشــمارد و در عین حال ، اذعان میکند که معشــوق یکی اســت و می و پیمانه (آفرینش ) عکس رخ ســاقی ازلی اســـت و دارای وحـدت و یگانگی هســـتند و اعیان و ممکنات ، چیزی جز تجلّیات و ظهورات آن معشوق حقیقی نیستند: هر زمان جلوة حسن ، ارچه ز رویی دگر است باش یکدل به همه روی، که جانانه ، یکی است می و پیمـانـه ، همـه عکس رخ ســـاقی، بین تا بدانی که می و ســاقی و پیمانه یکی اســت (سلمان ساوجی، ١٣٨٩: ٢٦٧) وی همـه ذرّات وجود را تجلّی خـداونـد میداند و اذعان میکند که جهان آفرینش تجلّی خداوند اســت ؛ لیکن کســی را توان ادراک این تجلّی نیســت (همان : ٢٩٤).