چکیده:
علمای اخلاق راههای مختلفی را برای درمان رذایل اخلاقی بیان کردهاند که از جمله آنها مراقبه میباشد. در این مقاله تلاش شده است مراقبه اخلاقی، اقسام و مراتب آن تبیین گشته و نقش آن در درمان رذایل اخلاقی روشن شود. از آنجایی که درمان رذایل اخلاقی برای رسیدن به کمال و سعادت ضروری میباشد مراقبه اخلاقی به عنوان یکی از مهمترین راههای درمان رذایل و شرط رفع رذایل مورد توجه علمای اخلاق میباشد. مراقبه اخلاقی از نظر علمای اخلاق دارای مراتب و درجاتی میباشد از جمله: فیض کاشانی درجه بندیهایی انجام داده است. و در نظرگاه برخی، مرتبه اول مراقبه که پایینترین آن میباشد مطابق بودن حرکات و سکنات آدمی با شرع و مراقبت از خطا و گناه است و مرتبه بالاتر از این مراقبه، مراقب رقیب بودن هنگام محشور بودن با کثرات خلقی است و مراقبت بر اینکه توجه به خلق و کثرات خلقی آدمی را از یاد خدا باز ندارد و همواره خدا را حاضر و ناظر بر خویش ببیند و بالاترین مرتبه هم مربوط به عارفان میباشد که غیر حق نبینند. و موجودات را مظاهر و آیات الهی بدانند و برای آنها وجود مستقل قایل نباشند. این مقاله چنین نتیجه گرفته که بدون مراقبت رسیدن به سعادت ممکن نیست و باید مراقبه تکرار عمل و مداومت بر آن بسیار در مساله درمان موثر میباشد.
خلاصه ماشینی:
مراقبه در اصطلاح اين واژه در تعبيرات علماي اخلاق در مورد «مراقبت از خويشتن » به کار ميرود، و مرحله اي است بعد از «مشارطه » يعني انسان بعد از عهد و پيمان با خويش براي طاعت فرمان الهي و پرهيز از گناه بايد مراقب 5 پاکي خويش باشد، چرا که اگر غفلت کند، ممکن است تمام شرط و پيمانها به هم بريزد.
7 علامه طباطبايي مي گويد: اين آيه مؤمنين را وادار مي کند که به ياد خداي سبحان باشند و او را فراموش نکنند و مراقب اعمال خود باشند، که چه مي کنند، صالح آن ها کدام و ناصالحش کدام است و صالح را هم خالص براي رضاي خدا به جاي آورند و اين مراقبت را استمرار دهند، همواره از نفس خود حساب بکشند و هر عمل نيکي که در کرده هاي خود يافتند خدا را شکر گزارند و هر عمل زشتي ديدند خود را توبيخ نموده ، نفس را مورد مؤاخذه قرار دهند و از خداي تعالي طلب مغفرت کنند.