چکیده:
مقاومت از جمله ارزشهای بنیادین قرآنی در مسیر پیشرفت جامعۀ اسلامی و شکلدهی تمدن اسلامی است که به معنای ایستادگی و پایداری در برابر چیزی است که توازن را در ابعاد داخلی و خارجی بر هم زده باشد. شکلگیری این ارزش در جامعه به عنوان یکی از شیوههای الگوی مرسوم زیست انسانی در عرصههای حیات انسانی، به طوری که بتوان نمودِ آن را در مجموع رفتارهای اجتماعی مشاهده کرد، فرهنگ مقاومت گفته میشود (بیان مسئله). دستیابی به فرایند مهندسی این ارزش در جامعه مبتنی بر نظام اندیشهای رشدمحور قرآن کریم، هدف این نوشتار است (هدف). اکنون این سؤال مطرح است که قرآن کریم در راستای مهندسی فرهنگ مقاومت در جامعه، چه فرایندی را مطرح میسازد؟ (سؤال). ضرورت بررسی این مسئله با توجه به تأکید آموزههای دینی نسبت به این ارزش، و نیاز جوامع اسلامی خصوصاً با توجه به شرایط کنونی اسلام و نیاز به همگرایی و هماهنگی میان جبهه مقاومت روشن است (ضرورت). روش پژوهش در ترسیم فرایند مهندسی و مؤلفههای آن، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قیاسی است (روش). یافتههای پژوهش نشان میدهد که مبتنی بر اندیشۀ رشد قرآنی، فرایند مهندسی فرهنگ مقاومت مبتنی بر یک خودآگاهی و هدفداری در فرایندی سه مرحلهای است که سعادت انسان و جامعۀ انسانی را به دنبال دارد (نتیجه).
ینظر الی المقاومه علی انها واحده من القیم القرانیه الاساس فی طریق تقدم الامه الاسلامیه وبناء حضارتها، وهی تعنی الصمود والثبات فی مواجهه کل ما یخل بالتوازن فی ابعاده الداخلیه والخارجیه. ویطلق مصطلح ثقافه المقاومه علی بروز هذه القیمه وتجلیها فی المجتمع کاسلوب یحتذی به فی الحیاه الانسانیه فی مختلف مجالاتها؛ بحیث یمکن مشاهده مظاهرها فی مجموع السلوکیات الاجتماعیه. تهدف هذه الدراسه الی الکشف عن عملیه هندسه هذه القیمه فی المجتمع بناء علی النظام الفکری للقران الکریم المتمحور حول رقی الانسان وتقدمه. اما ضروره دراسه هذا الموضوع فتکمن فی تاکید التعالیم الدینیه علی اهمیه المقاومه، والحاجه الماسه لها فی المجتمعات الاسلامیه؛ ولا سیما فی الظروف الحالیه التی تمر بها الامه الاسلامیه، والحاجه الی التعاون والتعاضد بین ارکان جبهه المقاومه. واخترنا فی هذه الدراسه، لتحدید عملیه الهندسه وعناصرها، منهج تحلیل المحتوی الکیفی وفق اسلوب مقارن. وقد افادت النتايج التی توصلنا الیها انه بناء علی التعالیم القرانیه یمکن تاسیس عملیه الهندسه الثقافیه للمقاومه علی الوعی الذاتی، وتحدید الاهداف فی عملیه من ثلاث مراحل، تودی الی سعاده وفلاح الانسان والمجتمع الانسانی.
Resistance is one of the fundamental Quranic values in the cause of the development of the Islamic society and the formation of the Islamic civilization, which means standing and resisting against something has upset the balance in internal and external dimensions. The formation of this value in the society as one of the methods of the conventional model of human life in the fields of human life; So that its manifestation can be observed in the totality of social behaviors, it is called the culture of resistance (Problem statement). The purpose of this article is the achievement of the engineering process of this value in a society based on the growth-oriented thought (ideological) system of the Holy Quran (Purpose). Now the question is what process does the Holy Quran propose in order to engineer the culture of resistance in the society? (Question). The necessity of examining this issue is clear considering the emphasis of religious teachings on this value and the need for Islamic societies, especially considering the current conditions of Islam and the need for convergence and coordination between the resistance front (Necessity). The research method in stating the engineering process and its components is qualitative content analysis with an analogy approach (Method). The findings of the research show that the engineering process of resistance culture is based on a self-awareness and purposefulness, according to the idea of Quranic growth, in a three-stage process that leads to the happiness of man and human society (Conclusion).
خلاصه ماشینی:
شکلگیری این ارزش در جامعه به عنوان یکی از شیوههای الگوی مرسوم زیست انسانی در عرصههای حیات انسانی، به طوری که بتوان نمودِ آن را در مجموع رفتارهای اجتماعی مشاهده کرد، فرهنگ مقاومت گفته میشود (بیان مسئله).
بر این اساس، در این بخش به سه مرحله با عنوان مبانی نظری مقاومت مبتنی بر جهانبینی الهی پرداخته میشود: مرحله اول، تبیین هندسه و فلسفه وجودی آفرینش به عنوان اولین قدم در ورود به مبحث ارزش مقاومت است؛ مرحله دوم، بحث آزمایش انسان به عنوان بستر رسیدن به فلسفه آفرینش و کمال مطلوب و نمود ارزشهای انسانی در ابعاد مختلف است؛ مرحله سوم نیز به بحث تقابل بین حق و باطل و نمود و ظهور ارزش مقاومت در بین سایر ارزشها در دو بعد فردی و اجتماعی میپردازد.
علامه طباطبایی در تفسیر آیه ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ﴾ (آل عمران/ 200)، ذیل تبیین مفاهیم «اصْبِرُوا»، «صَابِرُوا» و «رَابِطُوا»، یکی از ابزارهای سعادتبخش جوامع را مقاومت معرفی کرده و جامعه سعادتمند را جامعهای میداند که تمامی افراد در آن از نیروی مقاومت در جمیع شئون زندگی دینی، چه در حال شدت و چه در حال رخا و خوشی بهره ببرند؛ زیرا تنها در این صورت است که جامعه به سعادت حقیقی دنیا و آخرت خود میرسد.
بر این اساس، نقطه شروع و مبدأ حرکت به سمت جامعهای با چنین تعریفی ـکه مقاومت با همه ابعاد در جمیع شئون آن گسترش یافته باشدـ ، فهم هندسه آفرینش هستی و دستیابی به غرض آفرینش انسان و مبدأ و مقصد اوست؛ زیرا فلسفه و دلیل اهتمام قرآن کریم به اشاعه فرهنگ مقاومت، در واقع همان مٶلفههایی است که خداوند متعال، جهان و در ذیل آن انسان را به دلیل و غرضِ آن آفریده است.