چکیده:
هدف: وجود فضای پرالتهاب اقتصادی و اجتماعی، کسبوکارها را بهسمت ارتقای سطح پایداری سوق داده است. از طرفی ظهور سیستمهایی متشکل از ترکیب فرایندهای فنی جایگرفته در شبکههای اجتماعی که از آن با عنوان سیستمهای پیچیده فنی ـ اجتماعی یاد میشود، موجب شده است که پیچیدگیهایی در تدوین مدل کسبوکار این نوع سازمانها ایجاد شود. توجه همزمان به مسائل اجتماعی و فرایندهای فنی و در نظر گرفتن تأثیرهای این دو بر یکدیگر، در انتخاب و طراحی مدل کسبوکار از اهمیت ویژه برخوردار است. مطالعه حاضر در تلاش است با بررسی تحقیقات گذشته، به شناسایی ویژگیها و عوامل مؤثر بر تابآوری مدل کسبوکار سازمانهای پیچیده فنی ـ اجتماعی بپردازد و مدلی را برای ارتقای سطح تابآوری مدل کسبوکار این نوع سازمانها ارائه دهد؛ از این رو هدف این پژوهش توسعه مدل کسبوکار تابآور برای سازمانهایی با این ویژگی است.روش: برای انجام این پژوهش و همچنین، استخراج مؤلفههای مؤثر بر تابآوری کسبوکار، از روش فراترکیب استفاده شده است؛ از این رو ابتدا استراتژی مدنظر جهت جستوجو و انتخاب مقالهها تعیین شد؛ سپس مقالههای مرتبط و معتبر بین سالهای 2000 تا 2022 میلادی استخراج شد و پس از پالایش مقالهها، تحلیل محتوای 78 مقاله نهایی انجام گرفت.یافتهها: 85 کد فرعی که نشاندهنده عوامل مؤثر بر تابآوری مدل کسبوکار است، استخراج شد. در مرحله بعد با استفاده از این کدها و با توجه به نزدیکی معانی و تعاریف آنها، 21 کد محوری (تم) تعریف شد و در مرحله آخر، تمهای تدوینشده ذیل چهار مؤلفه اصلی آنتولوژی مدل کسبوکار، دستههای مشتری، مدیریت زیرساخت، جریانهای مالی و ارزش پیشنهادی قرار گرفتند.نتیجهگیری: بهدلیل بررسی همزمان عوامل اجتماعی و فرایندهای فنی سازمان، مدل نهایی ارائهشده در مقایسه با سایر مطالعات انجامشده، از جامعیت کاملتری برخوردار است و میتواند به مدیران ارشد سازمانها در انتخاب و تدوین مدل کسبوکار تابآور کمک شایانی کند. همچنین، این مدل جهت ارزیابی میزان تابآوری مدل کسبوکار سازمانهای منطبق بر سیستمهای فنی ـ اجتماعی، میتواند مرجع مناسب و جامعی باشد.
Objective: Highly unstable social and economic ecosystems have inevitably resulted in severe momentums and adverse environmental changes. To overcome the mentioned challenge and also increase their competitiveness, most businesses have accepted a resilience approach. Moreover, the presence of so called techno-social Complex Systems has given rise to serious challenges in developing Business Plans. To have accurate planning for the business, social issues, technical processes, and their correlation should be simultaneously addressed. In this work, following a comprehensive review of the previous efforts, a more detailed and sophisticated explanation of how techno-social factors impact resilience Business model will be investigated. In other words, we aim to develop an improved Business model model for companies dealing with the mentioned challenges.Methods: Meta-Synthesis method have been used for gathering necessary resources. A complete review of all related references has been carried out. 78 outstanding articles have been selected from all the papers published since 2000. The study and analysis of these 78 references has built the framework of our work.Results: In this work 85 sub-codes, indicating the impacts on resilience business model, have been successfully extracted. Using these codes and their proximity in definition, 21 core themes were defined in the next part. Finally, the developed themes have been categorized into four main elements of Business Model Ontology: customer, management, infrastructure, financial flows, and recommended value.Conclusion: The finally presented model, enjoying simultaneous analysis of social parameters and corporate technical processes, has shown to provide more generality in modeling. The model would be a great help for senior managers to desing resilient business model. In addition, this model can efficiently be used in thorough assessment of resilience in techno-social companies.
خلاصه ماشینی:
از طرفـي ظهـور سيستم هايي متشکل از ترکيب فرايندهاي فني جاي گرفته در شبکه هاي اجتماعي کـه از آن بـا عنـوان سيسـتم هـاي پيچيـده فنـي ـ اجتماعي ياد مي شود، موجب شده است که پيچيدگي هايي در تدوين مدل کسب وکار اين نوع سازمان ها ايجاد شود.
روش : براي انجام اين پژوهش و همچنين ، استخراج مؤلفه هاي مؤثر بر تاب آوري کسب وکار، از روش فراترکيب استفاده شـده اسـت ؛ از اين رو ابتدا استراتژي مدنظر جهت جست وجو و انتخاب مقاله ها تعيين شد؛ سپس مقاله هاي مرتبط و معتبر بين سال هـاي ٢٠٠٠ تـا ٢٠٢٢ ميلادي استخراج شد و پس از پالايش مقاله ها، تحليل محتواي ٧٨ مقاله نهايي انجام گرفت .
اين موضوع در چند سال اخير نيز با توجه به شيوع ويروس کرونا اهميت دوچنداني بين محققان اين حوزه پيدا کرده است (هرديا و همکاران ٢، ٢٠٢٢)؛ اما موضوع تاب آوري مدل هاي کسب وکار در سازمان هايي بـا ويژگـي هـاي سيسـتم فنـي ـ اجتماعي ، موضوع نوظهوري است که با عنايت به مطالب بيان شده در مقدمه ، از اهميت و ضرورت بسزايي برخوردار است .
Business resilience, The Second International Conference on New Challenges and Solutions in Industrial Engineering and Management and Accounting, Damghan.
Development of a Business Model Resilience Framework for Managers and Strategic Decision-makers, Schmalenbach Journal of Business Research https://doi.