چکیده:
در سالهای اخیر برای افزایش آرامش مردم و رهایی آنها از رنج و مشغلههای فکری از طریق به کارگیری مکاتب و عرفانهای نوظهور در جوامع بشری تلاش زیاد شده است. در این شرایط حفظ دین اصیل، و جلوگیری از ترویج این مسلکهای کاذب، و همچنین افزایش آرامش مردم از اهمّیّت به سزایی برخوردار است. آنچه مطرح میشود این است که آیا عرفای اسلامی بالاخص نجمالدّین رازی، مطالبی ارائه کردهاند که بتواند راه حلّی برای رفع این معضل دینی، اجتماعی و روان شناسی باشد؟ آیا نجمالدّین در تعالیم خود به مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی توجّهی داشته است؟ و... جهت رسیدن به پاسخ پرسشهای فوق بارجوع به آثار نجمالدّین به ویژه کتاب «مرصادالعباد» و به روش اسنادی و با فرض اینکه اندیشههای ایشان با تعالیم عرفای پیش از خود تفاوت دارد و ما را به راه حلّی موثّر سوق میدهد؛ پرداخته شده است. بنابه آنچه که از مکتوبات نجمالدّین مشهود است برخلاف نوشتههای بسیاری از عرفا، که تنها به سلوک فردی میاندیشیدند، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز تامل ویژهای داشته است. مشکلات سیاسی و اجتماعی در روزگار وی و دیدن ظلم و ستم وارده برمردم، وی را به فکر چارهای برای رفع دردها و رنجهای مردم انداخته بود. رازی سلوک عرفانی را تنها در گرو خلوتگزینی و ریاضتهای فردی نمیدانست و روش صوفیانی که به مسائل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه بیتوجّه بودند را به عنوان روشی مناسب نمیپذیرفت و راه رسیدن به آرامش را در گرو عمومیسازی سلوک عرفانی میدانست.
Psychoanalytic criticism, as the result of the mixture of psychoanalysis with the art theories and based on the concepts and methods which were established by the theorists like Sigmund Freud and Jacques Lacan, tries to interpret the art works in a different way. The literary text doesn’t transfer its pleasure to the readers but lets the people attain the sources of joy in their unconscious mood. Psychoanalytic criticism analyzes the text to find the structures which make create such pleasure. This approach, with the emphasis on the determining of the “ language “ on the unconscious life of the human beings, tries to read them with a critical approach with exerting its themes and methods on the literary texts. In this study, we have first dealt with the theory of Lacan which is used in the analyzing of the literary texts. At the end, by utilizing the psychoanalytical concepts of Lacan, we have evaluated the story of the parrot and the merchants. In this story, one of its main characters, the merchant, after encountering with the artificial death of the parrot and losing it as the greatest mental issue, is on the way of the main road and in this way he enters the mystical world of experience. Having spent the mystical experience, the merchant is transformed in personality. He becomes a part of Maulana which is once more transformed by meeting Shams. That’s why in a section of the story, Maulana as the narrator of the story with the merchant are changed to a unique soul.
خلاصه ماشینی:
آنچه مطرح میشود این است که آیا عرفای اسلامی بالاخص نجمالدّين رازی، مطالبی ارائه کردهاند که بتواند راه حلّی برای رفع این معضل دینی، اجتماعی و روان شناسی باشد؟ آیا نجمالدّين در تعالیم خود به مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی توجّهی داشته است؟ و...
بیان مسأله دستیابی به آرامش، یکی از اهداف همه بشر بوده و هست، ولی آیا آرامش توسّط خود بشر بدست میآید و یا موهبتی است از جانب خالق و آفریده انسان؟ آیا نوع تفکّر و نگرش فرد به زندگی در آرامش وی اثر دارد؟ وابستگی به دنیا و هواهای نفسانی در عدم آرامش انسان تا چه اندازه مؤثّر است؟ جایگاه رهایی از منیّت و غرور و زنده کردن عشق در خود و فنا شدن در خالق خویش در دستیابی به آرامش چیست؟ از نظر عارفان مسلمان بالاخص نجمالدّين رازی غربت از حق و حقیقت و وابستگی دنیوی دو عامل مهمّ در عدم آرامش بشر میباشد.
بحث و بررسی عوامل رسیدن به آرامش از دیدگاه نجم الدّين رازی 1- ارتباط با خدا سازندهترین و مؤثّرترین راه برای دستیابی به نشاط، امیدواری و آرامش ارتباط با خداوند است، زیرا او منبع سلامت، امنیت و آرامش است و سلامت روحی فقط به دست او حاصل می گردد.
3- عنایات حق تعالی بدان که چون حق تعالی سرّی از اسرار لطف خود را در وجود هما که مرغی ضعیف است به امانت گذاشت، نگاه کن که در اثر آن، چه تأثیر عظیمی پیدا کرد و چه اثری در وجود او یافت و این باعث شد تا خاصیت عجیبی پیدا کند، تا آنجا که اگر سایة هما بر کسی بیفتد، آن شخص به عزّت و شکوه پادشاهی و سعادت و آرامش میرسد.