چکیده:
از دیرباز ایران به سرزمین علم و ادب و اندیشههای ژرف انسانی معروف بوده و هست. مردم سرزمین پارس در گذشته و حال عنایت ویژهای به بررسی جزئیات و بازتاب مسائل روزمره در آثار خود داشتهاند؛ و حکما، تربیت همه اقشار جامعه را وظیفه خود میدانستند، از اینرو غالب مسائل تربیتی، در قالب آثار هنری و ادبی جلوه مینماید و قصهها و داستانهای بیشماری میان ایرانیان رواج پیدا میکند که با کنکاش در آنهامیتوان به جلوههای تربیتی انسانی ناب پی برد و جان تشنه انسانهای فرهیخته را سیراب کرد. لذا نگارنده در این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بحث و بررسی پیرامون آموزههای تربیتی جوامع الحکایات؛ بزرگترین آثار داستانی تاریخ ادبیات ایران تالیف اندیشمند بزرگ سدیدالدین محمد عوفی بپردازد. چرا که عوفی ازجمله عالمان و دانشمندانی است که به بحث تعلیم و تربیت در آثارش توجه وافر داشته و در نهایت دقت و ظرافت ادبی به آن پرداخته است. او در بیان نکات تربیتی با سخنان ایجازگونه و حکمتآمیز، عبارتهای آکنده از تشبیه و استعاره و جملاتی شیوا همه اقشار جامعه را مد نظر قرار میدهد، گاهی برای عامه مردم راوی داستانی تربیتی است و گاهی برای پادشاهان و امیران.
خلاصه ماشینی:
لذا تمامی افرادی که با تعلیم و تربیت افراد جامعه سروکار دارند برای اینکه از اعمال روشهای نسنجیده و گمراهی جامعه خودداری کنند، باید تعلیم و تربیت و نظریههای آن را بر اساس خدا محوری استوار کنند و عشق به حق را بهعنوان منبعی قدرتمند و نیرویی اجرایی برای ضمانت انجام و اجرای آنها در نظر گیرند، چرا که تربیت از جنبه نظری و عملی با شناخت حق آغاز میگردد و در کنار شناخت خدا، شناخت خود نیز از اصالت برخوردار میشود «أَلْحِقْنِی بِنُورِ عِزِّکَ الْأَبْهَجِ فَأَکُونَ لَکَ عَارِفا وَ عَنْ سِوَاکَ مُنْحَرِفا»و طبق گفته پیامبر (صلیالله علیه واله): «اَلنّاسُ مَعادِنُ و َالعِرقُ دَسّاسٌ و َأَدَبُ السّوءِ كَعِرقِ السّوءِ»تربیت برای حفظ مصلحت فرد و جامعه ضروری است، چرا که بهترین چیزی که والدین برای فرزندان خود به ارث مینهند ادب و تربیت است: «اَلوَلَدُ الصّالِحُ رَیحَانَةٌ مِن رَیَاحِینِ الجَنَّةِ»، فرزند انسان نتیجه آمال و آرزوهای اوست؛ که به عنوان ثمره حیات و جانشین وی در روی زمین باقی میماند و میتوانند مصداق بارز باقیاتالصالحات براي والدين باشد و براي آنها طلب مغفرت نمايند؛ بنابراین تربیت که مجموعه روشها و راهكارهایى است كه انسان از آغاز زندگى به كار گرفتهتا در سایه آن در مسیر صحیح رشدوترقى قرار گیرد و در پرتو آن، بتواند خود را از انحرافات نجات داده و راه سعادت را در پیش گیرد، باید منطبق با الگوهای مناسب باشد و ازآنجاکه علم دین، علم تربیت، صلاح، اصلاح و ارشاد استچه اسوة بالاتر از آن و رفتار پیامبران در این راستا، بدون شک راهنمایی آنان میتواند کمک بسیار مؤثر و سودمند برای آینده فرزندان ما باشد تا در سایه آن افکار و احساساتشان را راهبری کند و آنان را متوجه عالم روحی و معنوی نمایدو به ایشان بفهماند که نیازهای بشر منحصر در مادیات نیست، بلکه انسان نیازمندیهای لطیفتری دارد که روحانی و عقلانی است و تنها با ارشاد و تعلیم انبیاء و پیامبران میتواند به این نیازمندیها پاسخ صحیح بدهد.