چکیده:
آیین بودایی تنترهیانه یکی از فرقههای بودایی است که در کنار دو سنت عمدة هینهیانه و مهایانه جای دارد. این سنت بیشتر مکتبی سری و باطنی شناخته میشود و دربردارندة مجموعهای از عقاید و اعمال دینی است که با متون «تنتره» مرتبط است. ظهور این متون به طور مستقل از حدود قرن سوم میلادی شروع شد و شمار عظیم آن نشاندهندة اهمیت این آیین است. این آیین با انواع خاصی از مراقبه و آداب و مناسک سر و کار دارد که هم ناظر بر اعمال دنیوی و هم وسیلهای سریع برای رستگاری و رسیدن به بوداگی است. در حدود قرن هفتم این آیین به نام وجره یانه (راه الماس) نیز شناخته شد. همچنین منترهنیه به معنای راه (نیه) منترهها اصطلاح دیگری است که برای آیین تنتره به کار میرود. این عنوان نشان میدهد که کاربرد منتره وجه شاخص عمل تنتری است؛ تشرف، تجسم، فراخوانی و پرستش خدایان، استفاده از مندله و وجود استاد از دیگر شاخصههای این آیین است.
Tantric Buddhism, along with the Hinayana and Mahayana, is one of the Buddhist traditions. This tradition, which consists of a set of beliefs and practices bound up with tantric scriptures, is mainly regarded as intuitional. The tantric texts began to appear since about the third century AD; and the fact that there are a large number of them shows its significance. This tradition is associated with a variety of meditations and rituals which are concerned with the worldly affairs, being a means of achieving salvation and Buddhahood as well. In about the seventh century AD, it was also known as Vajrayana, the diamond way. Mantranaya, the path of mantras, is another term which refers to the tantric Buddhism. This title indicates that the use of mantra is the characteristic aspect of tantric practice. Other features of this tradition are as follows: initiation, incarnation, invocation and worship of gods, use of mandalas, and the presence of the Guru (teacher).
خلاصه ماشینی:
از این دیدگاه آیین بودایی تَنترَه نوعی انحطاط محسوب میگردید؛ مظهر اعمالی نفرتانگیز و ملغمهای از خدایان که بسیار دور از مفهوم اولیه و حقیقی آیین بودا است که آیینی است با فلسفهای عقلانی و انسانی و از لحاظ اخلاقی تعالیبخش و به دور از شوائب جادو و بتپرستی که در آیین هندویی وجود دارد؛ مثلاً به نظر لوئی دولا واله پوسن (Louis de La Vallée Poussin) (1922: 193)، محقق برجستة آیین بودا در قرن بیستم، آیین بودای تنتری، عملاً هندوییسم بودایی است؛ یعنی هندوییسم در لباس بودایی.
این اصطلاح که خود یکی از تعاریف رایج این آیین شد، هنگامی پدید آمد که واژة وجره (هم به معنای «الماس» و هم «آذرخش») در برخی از متون نقش نمادین داشت و بهعنوان مظهر بقا و قدرت دستیابی به حالت بیداری و روشنشدگی (بودی bodhi) به کار میرفت.
در اینجا دو نکته را باید خاطرنشان کرد: نخست آنکه عنوان منترهنیه نشان میدهد که کاربرد منتره وجه شاخص عمل تنتری است؛ دوم آنکه آیین بودای تنتری، حداقل پیش از وجرهیانه، خود را قسمتی از مهایانه میدید؛ واقعیتی که نظرات مبتنی بر ترکیب سه گانة آیین بودا ــ هینهیانه، مهایانه و وجرهیانه ــ را تحت الشعاع قرار میدهد.
فزونی ارزش حالات روانی منفی یکی از مفاهیم خاص و متمایز وَجرَهیانه در آیین بودای تَنتری این است که حالات روانی معمولاً منفیاند و میتوان آنها را وسیلهای مؤثر برای سلوک در طریق بوداگی قرار داد.