چکیده:
بافت تاریخی دوره قاجار که بهعنوان بافت تاریخی آغاز گذار از سنت به مدرنیته در تاریخ ایران شناخته میشود شرایط تاریخیای را رقم زد که بر ساحتهای مختلف جامعه ایرانی ازجمله منظرهای فرهنگی روستاها تأثیر گذاشت. بهتناسب مفهوم منظر روستایی، سؤالاتی که این پژوهش سر آن دارد به آنها پاسخ دهد عبارتاند از: عوامل تاریخی چگونه بر منظرهای روستایی تأثیر گذاشت ؟ و آیا این عوامل منجر به گذار از منظرهای سنتی روستایی به منظرهای مدرن شد؟ درک چگونگی تأثیرپذیری روستاها از عوامل تاریخی هدف اصلی این نوشتار است و برای نیل به آنیک روششناسی تحلیلی – مفهومی مورداستفاده قرار میگیرد. پژوهش حاضر با کانون قرار دادن مفهوم منظرهای روستایی نحوه تأثیر چهار عامل تاریخی پررنگ دوره قاجار یعنی امنیت، مسئولیت حاکمان در قبال روستاها، جایگاه ایران در بازارهای جهانی و تلاشها برای مدرنسازی کشاورزی موردبررسی قرار داده. درنتیجه باید گفت امنیت در نوع فرم معماری روستاها، متروک شدن بسیاری از آنها و ترس کشاورزان از فعالیت، اقدامات عمرانی حاکمان قاجاری تأثیر کمی در بهبود شرایط منظرهای روستایی داشته و جایگاه ایران در بازارهای جهانی، کشاورزی ایران حالت تجاری تغییر داده است و تلاشها برای مدرن سازی روشهای کشاورزی بینتیجه مانده است و منظرهای روستایی در پایان دوره قاجار حالت سنتی را داشتهاند.
Political and social factors of the Qajar period such as Security, some responsibilities that traditionally are on Rulers, Iran’s semi-colonial condition, and its historical context for transforming the historical traditions to Modernity have affected rural landscapes in different ways. Therefore, the main question of this research is how some factors such as security, ruler’s attempts about rural development, Iran’s situation in global markets, and some attempts for modernizing the agriculture affected on rural landscapes? So understanding the quality of the effect of these factors is the goal of this investigation. To achieve this goal, historical analysis is chosen as a methodology and this study is concentrated on the concept of the rural landscape. Results shows, the effects of the absence of the security were observable in destroyed and abandoned villages, the Architectural form of the villages and avoidance villagers from agriculture. Rulers had some activities in rural development that effected rural landscapes slightly. Iran’s situation in the global market as a producer of Agricultural raw materials changed the nature of Iranian agriculture from subsistence to commercial and finally some attempt of Iranian for transformation of traditional interaction with environment failed.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر با کانون قرار دادن مفهوم منظرهای روستایی نحوه تأثیر چهار عامل تاریخی پررنگ دوره قاجار یعنی امنیت ، مسئولیت حاکمان در قبال روستاها، جایگاه ایران در بازارهای جهانی و تـلاش هـا برای مدرن سازی کشاورزی موردبررسی قرار داده .
مراحل مختلف تجربه هـای تـاریخی دوره قاجاری اعم از به قدرت رسیدن و تثبیت قدرت حاکمان قاجاری که جنگ های داخلی و خارجی زیادی را پی داشت و منجر به شرایط ناامن و ویرانی هایی شد، ثبات حاکمیت قاجار و سیاست گذاری حاکمان قاجاری در قبال جامعه ایران ، تحمیل شرایط نیمه استعماری به ایـران و جایگاه ایران در نظام اقتصادی بین المللی آن روزگار و از سویی به وجود آمدن تمایـل ایرانیـان به نوگرایی ، همه و همه مواردی هستند که در کنار هم بر جنبه های مختلف تاریخ قاجاری تأثیر گذاشت .
با توجه به اهمیت ذکرشـده ، در بـین عوامـل تاریخی متعدد دوره قاجار چهار عامل امنیت ، مسئولیت حاکمان در قبال منظرهـای فرهنگـی و به طور خاص منظرهای فرهنگی روستایی ، جایگاه ایران در بازارهای جهانی و تلاش های بـرای مدرن سازی کشاورزی ازجمله عواملی بسیار پررنگ و بااهمیتی هسـتند کـه از بافـت تـاریخی دوره قاجار برآمده و بر ساحت های مختلف فرهنگی -اجتماعی ایران ازجمله منظرهای روستایی تأثیر گذاشته است .
٥. ١ پیشینه پژوهش روستاهای دوره قاجار از برای پژوهشگران بسیار جذاب بوده است و نگاه های متنوع و متعددی به این موضوع شده است که به طور خلاصه می توان آن هـا را بـه رویکردهـای جامعـه شناسـی تاریخی ، رویکرد تاریخ اقتصادی و رویکردی که بیشتر تاریخ روستاهای قاجاری و کشـاورزی ایران را موضوع پژوهش خود قرار داده است ، تقسیم کرد.