چکیده:
نویسندگان زن در ایران و کشورهای عربی توانستهاند موقعیت خود را در نوشتن آثار داستانی ابراز کنند و مورد استقبال مخاطبان قرار گیرند. داستاننویسان زن تأکید داشتهاند که زنان معنیای خاص از تجربه زنانه را به خواننده نشان میدهند، که ادبیات مردانه قادر به توصیف و بیان آن نیست؛ از اینرو کوشیدند آثاری بنویسند که مستقیماً مربوط به تجربه های زنان باشد. در پژوهش حاضر، بر پایۀ مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی، زمینه های شکل گیری و تحول جریان زنانه نویسی در ادبیات داستانی این دو سرزمین بررسی شده است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که دورۀ اول داستاننویسی زنانه در ادبیات فارسی و عربی، بیانگر بیعدالتیها و رنج و محرومیت زنان است. دورۀ دوم، دوره بازیابی هویت زنان است و مسأله حق انتخاب، آزادی زن و تمایز بخشیدن به هویت زنانه مطرح است. آزادی زن، خروج از انفعال، ارتقای نقشپذیری زن از محیط خانه به سطوح مختلف جامعه اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و انتخاب قهرمان داستان از بین زنان، از مهمترین ویژگیهای آثار داستانی زنان در دورۀ سوم زنانهنویسی در ادبیات فارسی و عربی است. تلاش نویسندگان زن برای نمایش روایتی زنانه و بازنمودِ هویت زنان به شیوههای گوناگون در سطوح مختلف متن؛ ازجمله کاربرد واژگان، شخصیت پردازی، انتخاب قهرمان و روایتگرِ زن ارائه شده است.
Women writers in Iran and Arab countries have always been able to express their stance in writing their fictional works and were welcomed by the public in this respect. Story writers emphasized that women show the reader a special meaning of the female experience that male literature is not able to reveal. Accordingly, they tried to write works directly related to the experiences of women. The current study was conducted in the fields of formation and development of women's writing in the fictional literature of two countries based on the American School of Comparative Literature and the descriptive-analytical method. The results of the research indicate that the first period of women fiction writing in Persian and Arabic literature expresses the feelings of oppression, suffering, and deprivation. The second stage, is the period of restoration of women's identity and raises the issue of the right to choose, women's freedom, and discrimination of women's identity. Getting out of negativity and promoting the acceptance level of the women's role from the home environment to different levels of society, including political, economic, social, and cultural features, and choosing the hero among women, are among the most important features of women’s fictional works in the third period of women’s writing in Persian and Arabic literature. The women writers' efforts to show a female narrative and represent women's identity are presented in different ways at different levels of the text such as the use of words, characterization, and the choice of the female hero and narrator.
خلاصه ماشینی:
آزادی زن، خروج از انفعال، ارتقای نقشپذیری زن از محیط خانه به سطوح مختلف جامعه اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و انتخاب قهرمان داستان از بین زنان، از مهمترین ویژگیهای آثار داستانی زنان در دورۀ سوم زنانهنویسی در ادبیات فارسی و عربی است.
وجه ممیزه پژوهش حاضر در این است که ابتدا به بررسی زمینههای شکلگیری این نوع داستاننویسی و پیشگامان آن در ادبیات فارسی و عربی میپردازد، سپس میکوشد برمبنای تحولات آثار ادبی در دورههای مختلف، یک نوع دستهبندی جریانی و سبکی از آثار داستانی زنان با تکیه بر ویژگیهای گونه کاربردی زنان، به دست دهد که تاکنون انجام نگرفته است.
مثلاً در رمان سووشون که اولین رمان است که یک زن نوشته است، شخصیت اول داستان، زری، زنی منفعل است که «از خود ارادهای ندارد، منتظر است یوسف برایش فکر کند و تصمیم بگیرد» این مسأله در ابتدا که شاهد شکلگیری ادبیات زنان هستیم، امری طبیعی به نظر میرسد که شخصیت اصلی داستان (اگر زن باشد) بهندرت دست به کاری دلاورانه بزند و بیشتر سعی در حفظ وضع موجود دارد.
زنان نویسنده در این دوره، هنوز قالب ذهني مردانه مسلّط زمان را نشکستهاند و به شرح زندگي، دغدغهها و مسائل روزمره فردي و اجتماعي از نگاه مردان ميپردازند، بهنحوي که اگر نام نويسندگان از زير آثار آنها حذف شود، خواننده گمان ميبرد که نويسنده داستان مرد است.
Journal of Criticism and Translation of Arabic Language and Literature, 1(3), 127-146 (In Persian), https://doi.