چکیده:
جهانگردان و مسافران غالباً نقش مهمی در توسعۀشرقشناسی داشتهاند و سفرنامهها، یکی از منابع ارزشمند در شرقشناسی هستند. سفرنامههای روسی دربارۀ ایران در قرن 19 میلادی حاوی نکات فراوانی دربارۀنوع دیدگاه روسها به ایرانیان و همچنین برداشت و درک آنها از خودشاناست. ایران بهعنوان یک کشور آسیایی و روسیه بهعنوان کشوری که خود را اروپایی میدانست، روابط پرفرازونشیبی در قرن 19 داشتهاند. در این پژوهش با تکیه بر نظریات جامعهشناس معاصر، پروفسور سید حسین العطاس، دیدگاه روسها به ایران و زوایای زندگی فرهنگی و اجتماعی این کشور براساس سفرنامههاو گزارشهای روسی که در قرن 19 میلادی نگاشته شده مورد بررسی قرار میگیرد. همچنین به این سؤال پاسخ داده میشود که روسها بهعنوان یک استعمارگر اروپایی چطور به زندگی مردم ایران نگاه میکردند و در سفرنامههای روسی چه تصویری از ایران بهعنوان یک کشور مستقل آسیایی ترسیم شده است؟ همچنین تلاش خواهیم کرد تا مؤلفههایی را که به اعتقاد پروفسور العطاس در شرقشناسی اروپایی وجود دارد، در چند نمونه از سفرنامههای روسی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی، نقش سفرنامهها در شکلگیری انگارههای ذهنی راجع به ایران را تحلیل میکند.
Western and European visitor and travelers have traditionally played an important function in the development of Orientalism, and travelogues are one of the valuable sources in Orientalism. Russian travelogues about Iran in the 19th century contain many points about the Russians' perception, understanding and orientalism views of Iran as a nation and as peoples.Indeed mutual relations between 19th century Iran, as an independent Asian country, and Russia, as a European colonial power, underwent and experienced much turmoil and trial. In this study, relying on the views of the contemporary sociologist Professor Seyed Hussein Al-Atas the 19th century Russian travelogues view of Iranian people’s cultural and social life are examined. The article will answer the question of how the Russians, as a European colonizer, looked at the lives of the Iranian people, and what image of Iran as an independent Asian country is drawn in Russian travel books? As a case example we will also try to divulge and analyze the components and parameters that Professor Al-Atas believes exist and constitute in European and Western Orientalism within that of the Russian travelogues.This research analyzes the role of travelogues in the formation of mental images about Iran using the qualitative content analysis method.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش با تکيه بر نظريات جامعه شناس معاصر، پروفسور سيد حسين العطاس ، ديدگاه روس ها به ايران و زواياي زندگي فرهنگي و اجتماعي اين کشور براساس سفرنامه هاو گزارش هاي روسي که در قرن ١٩ ميلادي نگاشته شده مورد بررسي قرار ميگيرد.
همچنين به اين سؤال پاسخ داده ميشود که روس ها به عنوان يک استعمارگر اروپايي چطور به زندگي مردم ايران نگاه ميکردند و در سفرنامه هاي روسي چه تصويري از ايران به عنوان يک کشور مستقل آسيايي ترسيم شده است ؟ _______________________________________________________1 64 مقاله علمي: پژوهشي https://doi.
ir مجلۀ مطالعات اجتماعي ايران ، دورٔە شانزدهم ، شمارٔە ٣، پاييز ١٤٠١: ٨٢-٦٤ همچنين تلاش خواهيم کرد تا مؤلفه هايي را که به اعتقاد پروفسور العطاس در شرق شناسي اروپايي وجود دارد، در چند نمونه از سفرنامه هاي روسي مورد تجزيه و تحليل قرار دهيم .
او ادامه ميدهد که آنچه انگيزه وتغييرديدگاهاودرموردشرق شناسي و استعمار بود، پس از مطالعۀ مطالعات مختلف دربارٔەاسلام ،جهان اسلام ،آسياومناطق مستعمره بودکه توسط نويسندگان ، استادان و مسافران غيربومي منطقه (به خصوص غربي و اروپايي)نوشته شده بودوداراي سوگيريهاي فراواني بود (طالب ١٩٩٧: ٩-٦)٨ علاوه براين العطاس معتقد است که اين نويسندگان و سياحان غربي در نوشته ها و گزارش هاي خود ديکته ميکردند و تصميم ميگرفتند که چه شاخصه هاي ديني، تاريخ ، عقايد مذهبي، ذهنيت ، آداب و رسوم اين مناطق درست و مناسب بوده است .
آيا اين شکل بيحرکت و ضعف احساسي در آثار هنرمندان ايراني، بازتاب انفعال شخصيت ملي ايرانيها که پويايي خود را از دست داده ، نيست ؟ نقاشيهاي ايراني موضوع هاي يک نواخت و کسل کننده اي دارد و بيشتر به ويژه در کاخ ها، روايت کنندٔە جنگ ها، شکارهاي و ملاقات هاي شاه با نمايندگان کشورهاي خارجي است (همان : ١٣٢).