چکیده:
دماهای فرین بدلیل ایجاد شرایط دمایی نامتعارف حتی در دوره زمانی کوتاه سبب اختلال در زندگی روز مره ساکنان و بسیاری از فعالیتهای اجتماعی میشود. هدف این تحقیق استخراج و معرفی الگوهای همدیدی منجر به ایجاد دماهای فرین در 33 سال گذشته در شهرهای سواحل جنوبی میباشد. برای دستیابی به این هدف با استفاده از شاخص نمره استاندارد Z و سایر معیارهای انتخابی نمونههای فرین دمایی برای تمام ایستگاههای انتخاب شده استخراج شد. براساس معیارهای انتخاب شده 90 نمونه فرین در دروه آماری 33 ساله استخراج شد. نتایج این تحقیق نشان داد که 7 عامل و 14 الگو پرتکرارترین الگوهای همدیدی هستند که عامل اصلی ایجاد دماهای فرین در دوره سرد سال در شهرهای جنوبی ایران میباشند. در این میان از الگوهای عامل اول الگوی کم فشار سودان- ترکمنستان و از میان سامانههای مؤثر در ایجاد فرینهای دمایی بالا، کم فشار سودان بیشترین نقش را در ساختار الگوهای همدیدی داشته است. در این الگو سامانه کم فشار سودان با گسترشی شمال شرق سو با سامانه کم فشاری که در ساحل شرقی دریاچه مازندران استقرار دارد ادغام شده با فرارفت هوای گرم حارهای سبب افزایش نامتعارف دما در ایستگاههای ساحلی میشود. هسته گرمایی در این الگو بر روی سودان و عربستان قرار دارد. در ترازهای لایه مرزی تا لایه میانی تروپوسفر در تمام الگوها واچرخند عربستان با استقرار بر روی منطقه و ایجاد پایداری دینامیکی و گرمایش بیدررو حاصل از آن سبب ماندگاری و تشدید دمای موج بر روی منطقه بوده است
The occurrence of heatwaves, even in short time periods, can disrupt daily life and many social activities for residents. This phenomenon, when it persists for longer durations, may cause environmental and agricultural damage. The objective of this research is to extract and introduce synoptic patterns that lead to the creation of heatwaves in the southern coastal cities over the past 33 years. To achieve this goal, using the Z-score index and other selected criteria, heatwave samples were extracted for all selected stations. Based on the selected criteria, 90 heatwave samples were extracted for the 33-year statistical period. Then, using the factor analysis method and visual inspection with 1000 hPa weather data, dominant and frequent synoptic patterns were extracted. The results of this research showed that seven factors and 14 frequent patterns are the most dominant synoptic patterns that create heatwaves during the cold season in southern Iranian cities. Among these patterns, the first factor of the Sudan-Turkmenistan low-pressure pattern and, among the effective systems in creating high heatwave temperatures, the Sudan low-pressure system had the most significant role in the structure of synoptic patterns. In this pattern, the Sudan low-pressure system is combined with a northeast expansion towards the South and the warm air movement of the Hadley cell, causing an abnormal rise in temperatures at coastal stations. The core heat of this pattern is located over Sudan and Saudi Arabia. In the boundary layer to the middle troposphere, the Arabian trough rotates over the region, creating dynamic
خلاصه ماشینی:
در اين الگو سامانه کم فشار سودان با گسترشي شمال شرق سو با سامانه کم فشاري که در ساحل شرقي درياچه مازندران استقرار دارد ادغام شده با فرا رفت هواي گرم حاره اي سبب افزايش نامتعارف دما در ايستگاه هاي ساحلي ميشود.
همان طور که جدول نيز نشان ميدهد الگويي ترکيبي از دو سامانه کم فشار سودان و کم فشاري که در شرق درياچه مازندران و بر روي کشور ترکمنستان پرتکرارترين الگو در فرا رفت گرماي عرض هاي جنوبي بر روي سواحل جنوبي ايران است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ترکيب آرايش اين دو سامانه سبب شکل گيري جريانات جنوب – جنوب غربي بر روي نيمه شرقي شبه جزيره عربستان گرديده است اين جريانات جنوبي سبب فرا رفت هواي گرم عرض هاي جنوبي بر روي منطقه شده است .
الگوي پرفشار سيبري – کم فشار سودان شکل ٥ نمونه اي از الگوي استقرار سامانه هاي مؤثر در ايجاد اين موج گرمايي را بر روي سواحل جنوبي ايران را نشان ميدهد.
در اين الگو انطباق دو سامانه کم فشار سودان و زبانه پرفشار سيبري را در فرا رفت هواي گرم عرض هاي جنوبي را بر روي منطقه نشان ميدهد.
در مقابل زبانه عميقي از پرفشار سيبري با امتدادي شمال شرقي – جنوب غربي با گسترش بر روي جنوب شرق ايران و تمام پهنه درياي عمان در گردشي واچرخندي و هم راستا با جريانات جنوبي جلو زبانه کم فشار سودان هواي گرم شبه جزيره عربستان و درياهاي گرم جنوبي را بر روي ساحل جنوبي، به خصوص بخش مرکزي آن فرا رفت کرده است .
اين آرايش سامانه اي نيز همانند الگوي کم فشار سودان و واچرخند عربستان شرايط بسيار مناسبي براي فرا رفت رطوبتي درياهاي گرم جنوبي بر روي جنوب ايران است .