چکیده:
هدف این مقاله روشنی انداختن بر بیان متفاوت محمّد واصف باختری در مجموعه اشعارش
است. به همین دلیل» از منظری فرمالیستی و بررسی بیگانهگردانی یا آشناییزدایی در آثار
شعری او دقت شده است. آشناییزدایی بهمثابه یکی از مهمترین اصطلاحات مکتب فرمالیسم
به شمار میرود. آشناییزدایی در جهان متن» بهویژه ادبیات» عبارت است از به کار بردن
شگردهای مختلف هنری با هدف بیگانهسازی زبان ادبی» به هم ریختن عادتهای زبانی
مخاطبان و طولانی ساختن مدتزمان درک و دریافت از متن تا لذت بیشتری از متن حا صل
شود. آشناییزدایی با هنجارشکنی و عدول آگاهانه از زبان معیار و مورد کاربرد صورت
می گیرد و به هر پیمانهای که توانایی زبانی و هنری شاعر و نویسنده بیشتر باشد» در استفاده از
شگردهای آشناییزدایی و هنجارگریزی موفقتر عمل خواهد نمود. در ادییات معاصر فارسی
در افغانستان» استاد واصف باختری بهعنوان یکی از شامخترین قلههای شعری» بیشترین
نمودهای آشناییزدایی و هنجا رگریزی را در سرودههای خویش به کار برده است که در این
جستار کوتاه به شرح فرازهایی از جلوههای آشناییزدایی و هنجارگریزی در شعر وی» با اتکا
به | شعار ذشر شده استاد در مجموعهة «سفالینهبی چند بر پرشخوان بلورین فردا» پرداخته شده
است. هنجا رگریزیهای شعر او در سطح بیانی و زبانی در ترکیبسازی» تکرار» تضاد و
تناقض به خوبی قابل مشاهده است.
خلاصه ماشینی:
گذشته از شعر و ادب عرفانی و کلاسیک زبان فارسی در دورۀ معاصر نیز آشناییزدایی و هنجارگریزی بهعنوان یکی از رویکردهایی که باعث درک و دریافت هرچه عمیقتر و بهتر متن شده و ذهن خواننده را به سمت وادیهای نامکشوف سوق میدهد، مورد توجه تعدادی از سخنوران توانا بوده است که روشنترین مصداق آن را میتوان در سرودههای واصف باختری پی گرفت.
قابل ذکر است که آشناییزدایی در شعر باختری گسترده است، از همین روی در این جستار برخی از پرکاربردترین انواع آن را که حول محورهای هنجارگریزی نحوی، استفاده از واژههای جدید، باستانگرایی، تخفیف و حذف، تکرار، تتابع اضافات، تشخیص و پارادوکس میچرخد، به بحث میگیریم.
(همان: 64) واژههایی مانند: ردا، مندرس، حریر و سریر از آن دسته واژگاناند که در زبان معیار امروز کاربرد زیادی ندارند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 67) در نمونۀ زیر، واژههای بانگ، کوس، دیهیم، ستیغ و بدسگال باعث هنجارگریزی از زبان معیار شده و به زینت شعر افزودهاند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 69) واژههایی چون: خم، عربده، رند، قبا و زربفت از آن دست واژههاییاند که با گذشت ایام از چرخۀ کاربرد روزمره فاصله گرفتهاند، اما در شعر باختری همین واژهها باعث جذابیت بیشتر شدهاند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 87) در این نمونه کلمههای خازن، شایگان، و عسس موجب آشناییزدایی از متن شدهاند: خازنان قدس گنج شایگان آراستند شعر او در گوش هم خواندند از بیم عسس بزم خود با دیده گوهرفشان آراستند...