چکیده:
دولت بنی حفص یکی از مهمترین سلسلههای مغرب در افریقیه به شمار میرود. این سلسله را شیخ عبدالواحد بن ابوحفص عمر هنتانی در قرن هفتم هـ.ق. (سال 603ق) تاسیس کرد و تا قرن دهم ق. تداوم یافت. آنها ابتدا بهعنوان والی، ازسوی موحدون بر تونس حکومت میکردند؛ اما در سال 625ق بهدلیل ضعف موحدون، ابوزکریا یحیی حفصی اول توانست این سلسله را مستقل کند. این دولت سرانجام درسال 981ق بهدست امپراتوری عثمانی نابود شد. همزمان با این دولت، در مغرب اسلامی حکومتهایی ازجمله دولت بنی مرین در همسایگی آنها وجود داشتند. دولت بنی حفص (در طول استیلای خود بر افریقیه) علیرغم ناپایداری روابط سیاسی خود با دولت بنی مرین بهعنوان قدرت برتر این منطقه مطرح شد. پژوهش پیشرو که به روش کتابخانهای نگاشته شدهاست، درصدد است تا به نحوۀ روابط سیاسی بنی حفص با بنی مرین و علل و عوامل تاثیرگذار در روند روابط بین این دولتها را مورد بررسی قرار دهد.
The Hafsid Dynasty is counted among the most significant Maghreb dynasties in Ifriqiya. Founded by Abu Muhammad Abd al-Wahid ibn Abi Hafs al-Hintati in the 7th century AH (603 AH lunar), this dynasty endured until the 10th century AH. Initially, they governed Tunis as rulers appointed by the Almohads; however, in 625 AH, due to the weakness of the Almohads, Abu Zakariya Yahya al-Hafsi I managed to establish independence for this dynasty. Eventually, in 981 AH, this dynasty was destroyed by the Ottoman Empire. Concurrently with the Hafsid Dynasty, other Islamic states, such as the Marinid Dynasty, existed in the Islamic Maghreb. Despite the instability of its political relations with the Marinid Dynasty, the Hafsid Dynasty emerged as a dominant power in the region during its rule over Ifriqiya. This pioneering research, conducted through a bibliographical approach, aims to examine the political relations between the Hafsid and Marinid dynasties, as well as the causes and influential factors affecting the course of relations between these states.
خلاصه ماشینی:
از سال 603ق که حکومت افریقیه به پاس خدمات و برای حمایت از ابومحمد عبدالواحد بن شیخ ابوحفص عمر ازسوی خلیفۀ موحدی، محمد الناصر به این خاندان واگذار شد، بهتدریج زمینههای جدایی و استقلال آنان از موحدون فراهم شد تا اینکه در اواخر سال 625ق و در زمان ابوزکریا یحیی اول، بنی حفص از اطاعت موحدون خارج شدند و در سال 634ق نیز رسماً با ابوزکریا یحیی بهعنوان نخستین امیر مستقل حفصی بیعت شد.
هنگامی که او افریقیه را بهصورت رسمی به فرمان خود درآورد و مغرب اوسط را گشود و تلمسان پایتخت دولت بنی زیان را فتح کرد، عثمان بن عبدالحق امیر مرینی از ترس اینکه مبادا ابوزکریا حفصی با زیانیان متحد شده، علیه او اقدام نمایند، نسبت به امیر حفصی شیوۀ مدارا در پیش گرفت و از ایشان اطاعت نمود و حق خلافت او را رعایت کرد و وعده داد که در امر دعوتش او را یاری برساند (زرکشی، 1944: 31).
هنگامی که ابوعصیده، امیر حفصی تونس از این خبر آگاهی یافت که ابوزکریا به عثمان بن یغمرأسن بن زیان کمک رسانیده، فردی را نزد سلطان یوسف مرینی فرستاد تا ضمن تحکیم روابط حسنه، ایشان را به تصرف شهر بجایه تحریک کند (ابن خلدون، 1383: 5/437).
علت آنکه ابوسعید عثمان از امیر حفصی دختر ایشان را برای پسرش خواستگاری کرد آن است که این ازدواجی که میان آنها صورت میگرفت، باعث میشد مرینیان در صورت حمله به افریقیه ازسوی دشمنان آنها، از خویشاوندان خویش دفاع کنند تا به این صورت بهانهای داشته باشند تا در امور داخلی دولت بنی حفص دخالت نمایند (همان، 68).