چکیده:
بررسی تاریخچة شهربرمبنای کتب: "نزهتهالقلوب" نگارش حمدالله مستوفی، سفرنامة ناصرخسرو قبادیانی مروزی، معجم البلدان و ... ـ بررسی آثار باستانی و مسکونی قبل از اسلام در دو روستای خسروآباد و "دیهشک" در 7 تا 10 کیلومتری طبس ـ اسامی بناهای تاریخ شهر ـ بافت کهن شهرطبس.
خلاصه ماشینی:
اما پیش ازین اشاره به معرفی این سرزمین و نظامات اجتماعی و فرهنگی آن می پردازم و یادآوری می کنم که از قرنهای پیشین حتی عصر اشکانی و ساسانی، نفوذ هنری درین منطقه بسیار قابل توجه بوده است، درین باب مادلین هالاد می نویسد: در پامیان افغانستان که تصور می شود همه چیز هندی – بودائی است آثار هنری اشکانی و ساسانی نیز فروان دیده می شود ،درنقش روی بدنة بودا،که مردی نشسته را مجسم می سازد، کاری شبیه آنچه که در پالمیراودرا اجرا شمیبینیم که در عین حال به نقش لباس یک سردار هپتالی که اخیرا در بالالیک تپه کشف شده و به قرن هفت میلادی تعلق دارد شبیه است، علت اساسی وجود آثار هنری ایرانی در میان اینست که ارتباط فرهنگی ایران و هند لاینقطع بوده است.
مورخان رومی و چینی در باب این اقوام نظرهای گوناگون ابراز داشتهاند و آنچه به عنوان نتیجه گیری ارائه کی شود اینست که خاقانهای ترک تمدن خاصی را با نظامات فرهنگی خویش به آسیای مرکزی نیاوردند بلکه آنچه پیش از آن درین سرزمین تکوین یافته بود درین دوران نیز بدون تغییر اساسی بر جای ماند، خاقانها یک نوع نظارت کلی و سطحی بر قلمرو وسیع خود داشتند و بر خاندانهای بزرگ کوشانی و هپتالی که اداره کنندگان اصلی مملکت بودند نظارت گونههائی داشتند.