چکیده:
عصر حکومت سلسله قاجار در ایران، عصر رونق و رواج عزاداری برای امامحسین علیهالسلامبوده است. در این دوران، علاوه بر رشد و توسعه عزاداری و شرکت همهقشرها و گروهها در مراسم عزاداری، شیوههای نوینی در عزاداری پدید آمد که درعصر صفویه وجود نداشت. در این مقاله درباره این موضوع، بهویژه در مقایسه باعصر صفوی بحث و بررسی شده و ویژگیهای عزاداری در این دوره ارائه میشود.
خلاصه ماشینی:
1 اوژن فلاندن 2 که در زمان قاجاریه به ایران آمده بود در آرامگاه شاهزاده حسینقزوین با سینهزنی پرهیجان مردم روبهرو میشود، به توصیف آن پرداخته و ازبرپایی مراسم تعزیه در معابر عمومی و تکیهها، حیاط مساجد یا درون قصرهایبزرگ تهران، خبر میدهد.
اما بهعلت آنکه استقبال بسیار زیادی از طرف مردم از این برنامههایمذهبی میشد، 4 ناصرالدینشاه در سال 1283ق دستور ساخت تکیهای بزرگتر راصادر کرد، این تکیه که بعدها به تکیه دولت معروف شد، در دوره قاجاریه محلمعروفترین و مفصلترین مجالس روضهخوانی و عزاداری در تهران بود و در تمامکشور شهرت داشت.
)، 2ـ ویلیام فرانکلین 1763 ـ 1839 م (William Francklin) در سال 1201 ـ 1202 ق، یعنی در زمان سلطنت جعفرخان زند قریب هشت ماه در شیراز بوده است و در سفرنامه خود شرحی هرچند ناقص از نمایشهایی در ایام دهه اول محرم و روز عاشورا میدهد (ویلیام فرانکلین، مشاهدات سفر از بنگال به ایران، ص 69 ـ 74)، 3ـ نویسندگان دیگری که گزارشهایی از تعزیه در روزگار زندیه دادهاند، عبارتاند از: فاضل بسطامی،(ملا نوروز علیبنمحمدباقر مشهور به فاضل بسطامی، محدث و مورخ و عالم مذهبی، در سال 1227ق در مشهد متولد و در سال 1309ق در همان شهر درگذشت.
. 1 با این حال، طبق گزارشها در مجموع، عزاداری در تهران با شکوه بود و در دورهمظفرالدینشاه نیز عزاداریها شکوه و جلال خود را حفظ کرد و حتی در سال1316ق بهواسطه اعتدال هوا مجالس روضهخوانی بیشتر شده بود، اما در عینحالروند فرنگی مابی درمیان اقشار خاصی همچنان ادامه داشت.