چکیده:
نخستین تلاش خاندان قاجار برای رسیدن به قدرت و تسلط بر ایران پس از سقوط حکومت صفوی،توسط فتحعلی خان بزرگ که به نیای سلاطین قاجار شهرت دارد،آغاز شد.فتحعلی خان پس از آنکه توسط طهماسب میرزا صفوی به یاری دعوت شد،به اندیشهء قدرت افتاد.او ابتدا سعی کرد تا در شرایطی که طهماسب میرزا نیروهای اندکی را به همراه داشت و در اشرف مازندران سرگردان بود،تحت سیطرهء خویش درآورد،اما چون دریافت که امکان کافی برای این امر ندارد،مطیع او شد.طهماسب میرزا نیز که از فتحعلی خان بیمناک بود،نادر قلی میرزا را به خود جلب کرد و پس از رفتن به مشهد در فرصت مناسب دستور قتل فتحعلی خان را صادر کرد.با قتل فتحعلی خان نخستین تلاش قاجار برای رسیدن به سلطنت عقیم ماند.
خلاصه ماشینی:
"»(ساروی:03؛حسینی شیرازی:8)همین گزارش کوتاه نیز مسلم میدارد که فتحعلی خان پس از رسیدن به استرآباد و تجدید قوا،در اندیشه طغیان علیه شاه طهماسب افتاده و بر آن شده است تا با پادشاه بخت خویش را برای گسترش قدرت و حکومت بیازماید.
به موجب نوشتههای آوراموف نمایندهء سیاسی روسیه در دربار صفوی که در این زمان شاهد و ناظر وقایع بوده است،فتحعلی خان قبل از هجوم به شاه صفوی در اشرف مازندران،ابتدا روانهء تصرف دامغان شد و چون توانست بر ذوالفقار خان سردار شاه طهماسب که عازم بسطام و دامغان شده بود تا در آن مناطق برای شاه سرگردان صفوی سرباز و استعداد جنگی فراهم کند،عازم اشرف شد و پس از رسیدن به آنجا به سهولت شاه طهماسب را در محاصره افکند و قوای او را درهم شکست؛اما به خلاف نوشته ساروی و برخی مورخان دیگر قاجاری،نتوانست شاه را دستگیر کند؛چرا که شا طهماسب پس از شکست با قوای منهزم شده خویش وارد بارفروش شد و در آنجا به اندیشهء جمعآوری سپاهی بیشتر و نبرد با خان عاصی قاجار افتاد.
فتحعلی خان طبعا در اندیشه بود تا با هجوم به بارفروش کار ناتمام خویش را با دستگیری شاه طهماسب تمام کند؛اما چون شنید که شاه،محمد علی خان قوللرآقاسی و یکی دیگر از فرماندهان خویش را با مبلغ قابل توجهی برای گرفتن استمداد روانه مساکن تراکمهء شمال شرقی استرآباد کرده است،بیمناک شد و با شتاب خود را به شاه رساند و درحالیکه به رسم اطاعت و انقیاد شمشیر در گردن و قرآن در دست داشت،با او دیدار کرد(لکهارت:843)."