چکیده:
بررسی مبانی و مؤلفههای ماهوی مطالعات امنیتی در ایران،ضرورتی است که باید بیش از پیش به آن توجه داشت.در این مقاله،با عنایت به همین اهمیت و ضرورت و ضمن تأکید بر تفاوت میان مفهوم امنیت یا احساس نیاز به آن و مطالعات امنیتی از یک سو و تفاوت مطالعات امنیتی در ایران با مطالعات امنیتی ایرانی از سوی دیگر، ابتدا پیشینه و نحوه شکلگیری مطالعات امنیتی در ایران مورد بررسی قرار میگیرد تا مشخص شود این حوزهء مطالعاتی،با چه مسائل و مشکلاتی دست به گریبان است و سپس،به تحلیل مسائل و مشکلات مذکور پرداخته میشود.به باور نگارنده،مطالعات امنیتی در ایران گرفتار در سه حلقه وابستگی یعنی وابستگی مفهومی،وابستگی علمی و وابستگی فکری است و تا مادامی که از این حلقهها،رهایی نیابد،نمیتوان از مطالعات امنیتی و ایرانی به عنوان حوزهای مستقل و قابل مطالعه سخن به میان آورد.
It would be preciously necessity to examining more the essential constituent of nature of security studies inIran. In regard to the necessary and for focusing security conception or a sense of need to it and security studies in one side، and the difference between security studies in Iran and Iranian security studies in the other side، the paper is reviewing the history of shaping security studies in Iran so that finding and analyzing the problems and challenges in them. Security studies inIranfor being an independent realm need to emancipating from three dependencies such as the conceptually، the scientifically، the thoughtfully.
خلاصه ماشینی:
به رغم اینکه تا این زمان بیش از هفت دهه از آغاز فعالیت مدرسهء علوم سیاسی در ایران میگذشت5و حتی با وجود اینکه از زمان تأسیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی در خرداد 1313 تا سال 1350،علاوه بر این دانشکده،مرکز مطالعات عالی بینالمللی دانشگاه تهران و دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه ملی ایران نیز عهدهدادر آموزش علوم سیاسی و روابط بینالملل در کشور بودند،بحث از امنیت هیچ جایگاهی در سرفصلهای رشتههای مذکور نداشت و فقط در سال 1350 که مؤسسه عالی سیاسی و امور حزبی،فعالیت خود را در قالب دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی آغاز کرد،برای نخستین بار در کنار سیاست خارجی،مبحث امنیت ملی نیز در سرفصلهای آموزش رشته علوم سیاسی گنجانده شد6تا بدین ترتیب،هم آغازگاه رسمی توجه به مطالعات امنیتی در مراکز دانشگاهی باشد و هم ماهیت وابستهء این حوزهء مطالعاتی به حوزه مطالعات سیاست خارجی را رقم بزند.
در واقع،با قرار دادن دو مبحث سیاست خارجی و امنیت ملی در کنار یکدیگر و در قالب یک سرفصل آموزشی،نه فقط توجه ویژهای به مطالعات امنیتی نشد،بلکه زمینهء وابستگی مفهومی و علمی امنیت و مطالعات امنیتی به مفهوم سیاست خارجی و مطالعات بینالملل نیز فراهم شد؛هرچند همین وضعیت هم مقطعی بود و حتی در دیگر مراکز آموزشی دانشگاهی که پس از آن رشتهء علوم سیاسی را تأسیس کردند نیز مورد توجه قرار نگرفت.
شرایط و وضعیت مطالعات امنیتی در سالهای پس از انقلاب به خوبی توسط یکی از پدیدآورندگان آثار ارزشمند در حوزهء مطالعات امنیتی در ایران در جملات زیر بیان شده است: «به رغم آنکه تحولات مفهومی امنیت مللی در سطح کلان بر بسیاری از روندهای ملی ما تأثیر گذارده است،ولی طرح علمی و نظری این بحث در ایران پدیدهای جدید و نو محسوب میشود.