چکیده:
از آنجا که زیباترین کلام وجود از درگاه خلود، به زبان تازی فرود آمده است، در بلندای زمان پارسیان شیرین بیان، برای نشر معانی و کشف اسرار آن، در پهنه سرزمین پهناور ایران، برای فهم هموطنانی که به زبان عربی تسلط نداشتهاند، به روشهای گوناگون و به مقتضای زمانها و مکانها و بینشها و گویشها به ترجمه و تفسیر آن پرداختهاند و معانی زیبای آنرا به یاری زبان و ادب دلانگیز منثور و منظوم پارسی بر لوح دل هموطنان نگاشتهاند، نگارنده این مقال بر آن شد تا به اقتضای حال نگاهی به سیر ترجمهها و تفسیرهای دلربای فارسی قرآن مجید اندازد. و از سلمان پارسی و ترجمه آهنگین قرآن مجید و ترجمه تفسیر طبری و تفسیر خواجه عبدالله انصاری و کشف الاسرار میبدی و تفاسیر منثور و منظوم دیگر چون دو اثر زیبا و
حکیمانه و عارفانه صفی علیشاه و سید محمد حسین انوار شیرازی یاد کند تا ان شاء الله تعالی در ضمن مجموعهای، تحقیقات خود را به عاشقان زبان و ادب و حکمت و عرفان قرآن در سرزمین ایران و جهان تقدیم دارد. والله الموفق والمعین و علیه التکلان
خلاصه ماشینی:
مرخویش را حیران نمودند «ابراهیم 14/9» «هزار سال تفسیر فارسی، ص 3 تا 6» 3ـ ترجمه تفسیر طبری: اصل عربی این کتاب بنام جامع البیان عن تأویل القرآن «بقول یاقوت حموی در معجم الادباء، ج 18، ص 62) یا جامع البیان فی تفسیر القرآن «در طبع دارالمعرفه بیروت» است و چنان در تاریخ فرهنگ و تفسیر نگاری نامبردار است که ابوحامد اسفراینی فقیه گوید: اگر مردی برای بدست آوردن تفسیر محمّد بن جریر تا چین هم ره سپارد کاری زیاد نکرده است (مرجع سابق، ج 18، ص 42) این تفسیر ارجمند به زمان منصور بن نصر سامانی میان سالهای 350 تا 365 به فارسی ترجمه گردید و نخستین تفسیر کامل فارسی است و در آغاز آن علت ترجمه چنین آمده است: «این کتاب تفسیر بزرگست از روایت محمد بن جریر طبری، رحمة الله علیه، ترجمه کرده به زبان پارسی دری، راه راست، و این کتاب را بیاوردند از بغداد، چهل مصحف بود نبشته بزبان تازی و باسنادهای دراز بود، و بیاوردند سوی امیر سید مظفر ابوصالح منصور بن نوح بن نصر بن احمد بن اسمعیل رحمة الله علیهم اجمعین، پس دشخوار آمد بروی خواندن این کتاب و عبارت کردن آن بزبان تازی.