چکیده:
احمد شوقی شاعری است که عصر او مشحون از مسائل مهم سیاسی و اجتماعی مذهبی است. دیوان او
میتواند مرجعی قوی برای تاریخ معاصر جهان عرب بخصوص کشور مصر در نظر گرفته شود. همسو با
موضعگیریهای سیاسی اجتماعی شوقی دیدگاه مذهبی او قابل مطالعه و مداقه است. او شخصیت جامعه مصر
را ترکیبی از تاریخ ملی عصر "فراعنه" و هویت اسلامی آن میداند . در مقایسه آن دو، با برتری دادن اسلام معتقد
است که دین پیوسته عامل اساسی برای رسیدن به تمدن و دست یافتن به مکارم اخلاق بوده است. واژههای
قرآن، اصطلاحات دینی بر اشعار او هالهای از دین کشیده است. شوقی آنچنان به پیامبر (ص) عشق میورزد که
خوانندگان نهجالبرده را وامیدارد تا نسبت به اخلاص او گواهی دهند. با این همه دوگانگی گفتار و رفتار دینیاش
حاکی از تأثیر محیط زندگی بر شخصیت اوست.
خلاصه ماشینی:
ید بیضاء: اصطلاح ید بیضاء، معجزه حضرت موسی است که خداوند در آیه زیر از آن سخن میگوید، وادخل یدک فی جیبک تخرج بیضاء من غیر سوء (آیه 12 سوره نمل) شوقی تعبیر فوق را برای توصیف ایزیس الهه قدما آورده است: سجدت مصر فی الزمان لایزی س الندی ، من لها ید البیضاء این اصطلاح بار دیگر در مدح پیامبر (ص) به کار رفته است: المصلحون اصابع جمعت یدا هی انت، بل انت ید البیضاء (همان، ص 41) همه مصلحان انگشتانی هستند که حول دست جمع شدهاند و تو ید بیضایی: شاعر در جایی دیگر پیامبر(ص) را به "ید بیضاء" تشبیه کرده است که مردم را در آغوش گرفته است: واسدت للبریة بنت وهب یدا بیضاء، طوّقت الرقابا (همان ص 71) عصای موسی (ع): او در شعر "کبارالحوادث فی وادی النیل" پس از بیان تاریخ مصر و سلطه فرعونیان به حضرت موسی (ع) میرسد و اعجاز آن حضرت و داستان عصای او را باز میگوید: حجّنا فی الزمان سحرا بسحر واطمانت الی العصاالسعداءُ (همان، ص 27) موسی (ع) و فرعون: شوقی با اشاره به داستان حضرت موسی (ع) گمان فرعون را در وفاداری موسی(ع) نفی میکند، گرچه با عبارت "عندالکرام یرجی الوفاء" یک اصل کلّی برای پاداش جزاء بیان میکند و خواننده را به این سمت سوق میدهد که باید موسی به محبتهای فرعون وفاداری میکرد و نباید جزاء را با ضد جزاء پاسخ میداد ولی سپس سریع ذهن خواننده را اصلاح میکند و میگوید: "انبیاء فقط وفادار به خدا هستند نه به غیر خدا": ظنّ فرعون ان موسی له وا فٍ، و عند الکرام یرجی الوفاء لم یکن فی حسابه یوم ربّی ان سیاتی ضد الجزاء الجزاءُ فرای الله ان یعق ولل ه تفی ـ لایغره ـ الانبیاء (همان ص 27) احیای مردگان: یکی از معجزات حضرت عیسی(ع) احیای میت است که شوقی آن را در وصف عبدالحمید پاشا گفته است: فاحییت میتا، دارس الرسم غابرا کانک فیما جئت عیسی المقرب (همان، ص 43) سبحان الذی اسری: یا ایها المسری به شرفا الی ما لا تنال الشمس والجوزاءُ (همان، ص 39) بیت فوق به این آیه قرآن اشاره دارد: سبحان الذی اسری بعبده لیلاً من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من ءایتنا انه هوالسمیع البصیر.